De neerwaartse spiraal

Joop Schotanus • 82 - 2006/07 • Uitgave: 26
Onder mensen is er grote verscheidenheid. Omdat ze zo verschillend zijn, reageren ze ook vaak op heel verschillende wijze op de levenssituaties. Er zijn er die van nature positief ingesteld zijn, maar er zijn er ook die erfelijk belast zijn met een vorm van neerslachtigheid. Heel vaak zijn het ook de omgevingsfactoren die een belangrijke rol spelen in de mate van psychisch en lichamelijk welzijn. Ook moeilijke ‘zaken’ in de kerk of gemeente waarvan je lid bent, kunnen daarin een rol spelen. Soms zaken die spelen tussen gemeenteleden onderling.

De één is nu eenmaal vatbaarder voor de aantasting van de gezondheid dan de ander. Dat geldt voor de psychische en lichamelijke toestand. Er kan ook een psychosomatische wisselwerking tussen deze twee zijn. Het is belangrijk voor de meer kwetsbaren om te weten waar en wanneer het vooral mis kan gaan. Natuurlijk hebben we onze levensomstandigheden niet altijd in de hand. Er kunnen ons zoveel nare dingen overkomen, waar we geen zeggenschap over hebben.

Het zijn echter niet in eerste instantie onze omstandigheden of de mensen om ons heen, maar wat vooral ons welzijn bepaalt, is onze manier van reageren op die omstandigheden en die mensen. Hoe meer we ons bewust worden welke negatieve invloed dat verkeerd reageren op ons heeft, hoe groter de kans om erger te voorkomen. Hoe ondergaan we moeiten en tegenslagen? Welke grondhouding kan een gunstige invloed hebben op het voorkomen van een verkeerde ontwikkeling in ons reactiegedrag? Hebben we de manier leren kennen om bij verstoring direct weer terug te veren naar de innerlijke rust? Of is er toenemende onrust over de dingen die ons overkomen?

Wat hierbij vooral van belang is, is dat we het geheim gaan leren om onszelf onder controle te krijgen, ook al kunnen we geen controle hebben over onze levensomstandigheden. Het weet hebben van die oplossing kan ons behoeden voor een verder neergaande lijn.
Velen hebben achteraf gezien dat het daar mis ging waar er een opeenstapeling was van gebeurtenissen, waar het moeilijk werd om op de juiste manier te blijven reageren. Het werd op een bepaald moment teveel en er knakte iets. Het gevolg was een gevoel van machteloosheid, met misschien daarbij ook nog lichamelijke verschijnselen, zoals hoge bloeddruk, migraine e.d. Kenmerkend waren de wanhopige, lusteloze en moedeloze gevoelens! Bovendien en ten gevolge daarvan ontstond soms ook contactverlies met de omgeving. Achteraf getuigen de betrokkenen dat de bovenstaande factoren zodanig op hen inwerkten, dat ze uiteindelijk geen uitweg meer zagen. De psychische functies werden dermate aangetast, dat het normaal functioneren steeds minder goed ging en vastliep. Soms zelfs zozeer dat het leidde tot de noodzaak van professionele hulp.

De weg terug was niet altijd even gemakkelijk. Langzamerhand kwam de belangstelling voor mensen en zaken terug. Evenals een hernieuwde interesse voor geestelijke zaken. Het is uiterst belangrijk dat men niet opnieuw onder beslag komt van de zaken waardoor men ooit in de moeilijkheden geraakte. Het oude reactiepatroon mag niet terugkeren. Er mag een opwaartse proces in gang gezet worden. De geestelijke en psychische functies gaan zich weer herstellen met een nieuwe manier van reageren en denken.

Dat brengt ons bij het punt van de invloed van ons denken. Menselijk gesproken hadden de levensomstandigheden van Paulus en de kritiek van mensen om hem heen alles in zich om hem mismoedig en neerslachtig te maken. Als Paulus het in de eerste verzen van 2 Korintiërs 10 heeft over de verwerking daarvan, dan neemt hij als uitgangspunt de zachtmoedigheid en vriendelijkheid van Christus. Er is maar één iets dat je overwinning over neerslachtigheid kan geven en dat is de gezindheid van Jezus Christus. Met een beroep op die gezindheid verdedigt Paulus zich tegenover hen die kritiek op hem hebben. Hij stelt tegenover het ontoereikende menselijk denken en redeneren het Goddelijke denken, als een krachtig wapen. We kennen ook de Bijbelse uitdrukking: ”Wapent u met deze gedachte.” Denken uit de gezindheid van Christus geeft de overwinning op wat ons bedreigt. Om weerstand tegen die bedreiging te bieden, worden we aangemoedigd om elk bedenksel (ons innerlijk redeneren) te brengen onder de gehoorzaamheid van Christus. Die gehoorzaamheid houdt in dat we, door onze volkomen overgave, zo één met Hem zijn, dat we in Zijn voetstappen gaan treden. In de voetstappen van Hem Die, als Hij gescholden werd, niet terugschold. Die als Hij leed, verdroeg, daarop niet met boosheid reageerde (1 Petrus 2:21-23).

Joop Schotanus