Een verhaal over Wumkes
Joop Schotanus • 81 - 2005/06 • Uitgave: 10
Een verhaal over Wumkes
Het zou kunnen gebeuren dat vakantiegangers die deze zomer in Friesland naar de kerk gaan ergens voor een verrassing komen te staan. Misschien dat het toevallig een Friese dienst is. In een Fries boek Kostgongers fan de Hear (uitgever: De Tille) kunt u lezen over het begin daarvan. Als u ooit gedacht zou hebben dat alle Friezen altijd en overal ingenomen zijn (waren) met hun eigen taal, dan vergist u zich. Zo nu en dan wordt ook buiten Friesland aangekondigd, dat er een speciale dienst zal zijn. Heel vaak is dan het speciale van een dergelijke dienst, dat deze in het Fries gehouden wordt. Maar ongeveer 80 jaar geleden was zoiets in ieder geval een unicum. Toch waren er zo nu en dan enige buitenissige dominees, die dat deden. Dr. Geart Wumkes, de schrijver van het boek over de baptisten, was er zo één. De Fryske Krites van de Friezen om útens (dus buiten Friesland) nodigen vaak één keer per jaar een dominee uit voor een Friese dienst.
Als gastspreker komt hij enigszins aan de late kant, op 3 januari 1915, de kerk binnen in het Friese Tzum. Men was blij dat deze veelbesproken spreker gekomen was. Hij preekte Bijbels en had iets profetisch. Er wordt van hem verteld dat hij nogal wat weg had van de Baptisten. Hij was ook een felle drankbestrijder.
De kerkenraadsleden keken wel vreemd op, toen hij die morgen de consistorie binnen kwam en meedeelde dat hij in het Fries zou preken. Niemand durfde of wilde op dat moment de discussie nog aan of dat wel zo verstandig was, maar ze waren er niet erg gelukkig mee. Ze hadden het eigenlijk wel graag van te voren geweten, want hoe zou de reactie van de kerkgangers hierop zijn? Tot nu toe waren het vooral de vrijzinnigen geweest, die de euvele moed hadden om in het Fries te preken, maar dat een orthodoxe hervormde dominee dat deed, werd ervaren als in strijd met de heilige traditie. Het onder klokgelui naar binnengestroomde kerkvolk schrok, toen de beruchte dominee het votum in het Fries uitsprak en behalve het zingen van de Hollandse psalmen, de dienst verder in het Fries deed. Geartsje, de vrouw van Jan Visser, was de enige die de kerk uitliep. Ze was helemaal over haar toeren en riep: Het is komedie in de kerk. Er is nog wel lang over nagepraat. De grote vrees was, dat het meer om de taal dan om het Evangelie zou gaan. Het doel van dr. Wumkes was, om de Friezen te raken in het teerste plekje van hun Friese ziel. Sommigen waren dan ook wel erg geraakt, maar niet in overeenstemming met de gedachten van de goedbedoelende prediker. Gelukkig waren er ook die Wumkes bijvielen en misschien hebben die dan toch nog een zegen ontvangen op die bewuste zondagmorgen. Opvallend is, dat er nogal wat niet-Friezen instemden met dit gebeuren. Ondanks dat het ondertussen veel vaker gebeurt en dan met de Friese Bijbel en het Friese liedboek er bij, is het toch niet zo dat het Fries de officiële voertaal in de kerk is geworden. Als ik in Friesland spreek gebeurt het heel vaak dat in de vooraf-bidstond één of meer broeders in het Fries een zegen bidden over de dienst. De import zal er aan gewend zijn. De meesten doen het een verdieping hoger, dus in het Hollands. Bij de toenemende internationale contacten overkomt het ons ook steeds vaker dat je alleen nog in het Engels, Duits of Frans je verstaanbaar moet maken. Met het verenigd Europa in het vooruitzicht, moeten we ons misschien wel meer instellen op nog een verdieping hoger dan het Hollands in ons kerkelijke voertaal. Toch maar niet terug naar het Latijn!
Joop Schotanus
Het zou kunnen gebeuren dat vakantiegangers die deze zomer in Friesland naar de kerk gaan ergens voor een verrassing komen te staan. Misschien dat het toevallig een Friese dienst is. In een Fries boek Kostgongers fan de Hear (uitgever: De Tille) kunt u lezen over het begin daarvan. Als u ooit gedacht zou hebben dat alle Friezen altijd en overal ingenomen zijn (waren) met hun eigen taal, dan vergist u zich. Zo nu en dan wordt ook buiten Friesland aangekondigd, dat er een speciale dienst zal zijn. Heel vaak is dan het speciale van een dergelijke dienst, dat deze in het Fries gehouden wordt. Maar ongeveer 80 jaar geleden was zoiets in ieder geval een unicum. Toch waren er zo nu en dan enige buitenissige dominees, die dat deden. Dr. Geart Wumkes, de schrijver van het boek over de baptisten, was er zo één. De Fryske Krites van de Friezen om útens (dus buiten Friesland) nodigen vaak één keer per jaar een dominee uit voor een Friese dienst.
Als gastspreker komt hij enigszins aan de late kant, op 3 januari 1915, de kerk binnen in het Friese Tzum. Men was blij dat deze veelbesproken spreker gekomen was. Hij preekte Bijbels en had iets profetisch. Er wordt van hem verteld dat hij nogal wat weg had van de Baptisten. Hij was ook een felle drankbestrijder.
De kerkenraadsleden keken wel vreemd op, toen hij die morgen de consistorie binnen kwam en meedeelde dat hij in het Fries zou preken. Niemand durfde of wilde op dat moment de discussie nog aan of dat wel zo verstandig was, maar ze waren er niet erg gelukkig mee. Ze hadden het eigenlijk wel graag van te voren geweten, want hoe zou de reactie van de kerkgangers hierop zijn? Tot nu toe waren het vooral de vrijzinnigen geweest, die de euvele moed hadden om in het Fries te preken, maar dat een orthodoxe hervormde dominee dat deed, werd ervaren als in strijd met de heilige traditie. Het onder klokgelui naar binnengestroomde kerkvolk schrok, toen de beruchte dominee het votum in het Fries uitsprak en behalve het zingen van de Hollandse psalmen, de dienst verder in het Fries deed. Geartsje, de vrouw van Jan Visser, was de enige die de kerk uitliep. Ze was helemaal over haar toeren en riep: Het is komedie in de kerk. Er is nog wel lang over nagepraat. De grote vrees was, dat het meer om de taal dan om het Evangelie zou gaan. Het doel van dr. Wumkes was, om de Friezen te raken in het teerste plekje van hun Friese ziel. Sommigen waren dan ook wel erg geraakt, maar niet in overeenstemming met de gedachten van de goedbedoelende prediker. Gelukkig waren er ook die Wumkes bijvielen en misschien hebben die dan toch nog een zegen ontvangen op die bewuste zondagmorgen. Opvallend is, dat er nogal wat niet-Friezen instemden met dit gebeuren. Ondanks dat het ondertussen veel vaker gebeurt en dan met de Friese Bijbel en het Friese liedboek er bij, is het toch niet zo dat het Fries de officiële voertaal in de kerk is geworden. Als ik in Friesland spreek gebeurt het heel vaak dat in de vooraf-bidstond één of meer broeders in het Fries een zegen bidden over de dienst. De import zal er aan gewend zijn. De meesten doen het een verdieping hoger, dus in het Hollands. Bij de toenemende internationale contacten overkomt het ons ook steeds vaker dat je alleen nog in het Engels, Duits of Frans je verstaanbaar moet maken. Met het verenigd Europa in het vooruitzicht, moeten we ons misschien wel meer instellen op nog een verdieping hoger dan het Hollands in ons kerkelijke voertaal. Toch maar niet terug naar het Latijn!
Joop Schotanus
