Bent u autoritair of een autoriteit?
Els ter Welle • 86 - 2010 • Uitgave: 14/15
Serie Vaderschap (2)
‘Zie Ik zend u de profeet Elia, voordat de grote en geduchte dag des Heren komt. Hij zal het hart der vaderen terugvoeren tot de kinderen en het hart der kinderen tot hun vaderen, opdat Ik niet kome en het land treffe met de ban.’
Maleachi 4:5,6.
Ik was moe en raakte geïrriteerd door het gedrag van onze lieve kinderen. Op een gegeven ogenblik ging ik mijn boekje helemaal te buiten door een vriendinnetje van een van onze dochters tot voorbeeld te stellen. Zij gedroeg zich bij ons altijd keurig. Ze was beleefd en gehoorzaam en zorgde er altijd voor om op tijd thuis te zijn. Ze was een toonbeeld van goed gedrag, vond ik. Maar de reactie van mijn dochter was schokkend: “Mam, weet je wel waarom ze zo is? Puur uit angst voor haar vader. Als ze iets niet goed doet, dan zwaait er wat! Ze krijgt dan hele strenge straffen, ze is als de dood voor hem.”
1 Johannes 4:18 zegt: ‘Er is in de liefde geen vrees, maar de volmaakte liefde drijft de vrees uit; want de vrees houdt verband met straf en wie vreest, is niet volmaakt in de liefde.’
Vrees komt in deze ene tekst vier keer aan de orde. Het staat lijnrecht tegenover liefde. Liefde en vrees sluiten elkaar uit, ze gaan niet samen. De Here Jezus gehoorzaamde Zijn hemelse Vader niet uit angst, maar uit liefde.
Als u uw kinderen zo opvoedt dat ze bang voor u zijn, dan bent u waarschijnlijk een autoritaire vader. Een autoritair persoon wekt angst op. Hij regeert met ijzeren hand, is onbuigzaam en luistert niet naar de gedachten van zijn kinderen. Hij banjert over hun gevoelens heen. Zijn wil is wet. Hij weet geen liefde over te dragen op zijn kinderen.
Waarom handelt een vader autoritair?
Er zijn allerlei redenen waarom iemand zich autoritair gedraagt. Laten we er een paar onder de loep nemen.
Soms gedragen vaders zich uiterlijk zo door gebrek aan innerlijk gezag. Velen weten niet vanuit het voorbeeld van hun ouders hoe ze de moeilijke klus van opvoeden moeten klaren. Vanuit onmacht nemen zij hun toevlucht tot machtsmiddelen. Dat is dan een uiting van zwakte en niet van kracht. Andere vaders proberen uit gebrek aan vertrouwen alles onder controle te houden.
Uit angst dat hun gezin uit de hand loopt, proberen ze alles te beheersen. Ze regelen alles voor hun kinderen en geven hen geen ruimte om zichzelf te ontplooien. Dit is een misplaatste uiting van liefde. Deze vaders hebben vaak helemaal niet door welke schade ze bij hun kinderen aanrichten.
Er zijn ook vaders die zich autoritair gedragen omdat ze een verkeerd beeld hebben van mannelijkheid. Ze denken in macho-termen: een echte man is de held, de sterke man die door vertoon van macht zijn gezin bestuurt. Hij toont geen emoties, want dat zou vrouwelijk zijn.
Wat is een autoriteit?
Doordat we zoveel voorbeelden kennen van autoritaire vaders die misbruik maakten van hun gezag, bestaat er het gevaar dat we gezag overboord zetten. Weg ermee, want daar komt alleen maar ellende van. We gooien dan wel het kind met het badwater weg! God wil niet dat gezag weggedaan wordt, want het is door Hem ingesteld in allerlei sociale relaties.
God heeft heel duidelijk gezag gedelegeerd aan vaders over hun kinderen (Efeziërs 6:1-3, Kolossenzen 3:20). Een vader is dus een autoriteit, iemand die gezag draagt. Maar een autoriteit zijn is iets geheel anders dan autoritair zijn!
Een autoriteit houdt rekening met de wensen en gedachten van zijn kinderen. Hij luistert, is een vriend, heeft begrip. Maar… van tijd tot tijd moet hij handelen, disciplineren. Een autoriteit durft te confronteren, liefdevol maar stevig. Dat vraagt kracht en moed. En dat is niet altijd eenvoudig.
Het is gemakkelijker om de dingen over zijn kant te laten gaan, dan vanuit liefde in te grijpen en leiding te geven als dat nodig is.
Misschien denkt u nu: Dat lukt mij nooit, want ik ben gewoon geen leiderstype.
Dat was ook wat een jonge vader verzuchtte toen we een gesprek met hem hadden: “Mijn kinderen lopen over me heen, ze hebben geen enkel respect voor me en ik weet niet hoe ik leiding aan hen moet geven.”
Hij had een zachtaardig karakter en was zijn hele leven altijd confrontaties uit de weg gegaan. Het was zijn vrouw die erin sprong als het helemaal uit de hand liep en niet hij. Maar dat gaf ook wrijving in hun huwelijk.
We vertelden deze jongeman, die zo graag een goede vader wilde zijn: “Een natuurlijke sterke leider heeft het minstens zo moeilijk als jij. Want zo’n man zal Gods hulp nodig hebben om niet autoritair te zijn. Als jij, uit gehoorzaamheid aan God en met Zijn hulp, jouw plek als hoofd van het gezin inneemt, zal God je nabij zijn en je helpen om een dienend, liefdevol hoofd te zijn.”
We hebben dit gezin door de jaren heen kunnen volgen. Met vallen en opstaan heeft de vader het geleerd om leiding te geven aan zijn drie jongens. Het zijn prachtige kerels geworden die hun vader soms in de tang nemen, maar ze hebben diep respect voor hem.
Een autoriteit is erop uit het hart van zijn kind te bereiken en niet alleen zijn gedrag te corrigeren. Hij leert het kind voor zichzelf te denken. Een van onze kinderen was ook toen ze ouder werd nogal afhankelijk. Ze vroeg ons over van alles wat ze moest doen. Het liefst wilde ze dat wij voor haar beslisten. Wijze ouders doen dat niet. Ze praten er wel over, maar laten opgroeiende kinderen zelf de beslissing nemen. Zo leiden we hen tot volwassenheid.
Het grote doel van opvoeden is dat kinderen los van ons, zelfstandig kunnen leven. Opvoeden is een losmakingsproces, dat geleidelijk moet verlopen. Het begint al bij de geboorte; het kind wordt losgemaakt van de moeder, de navelstreng wordt doorgesneden. Daarna zullen er aldoor stappen volgen waardoor een kind steeds zelfstandiger wordt. Een vader en moeder hebben de taak hun kind hierin te helpen.
Een ouder die overbezorgd is en te veel wil beschermen staat de groei naar zelfstandigheid in de weg. Ook dit is een vorm van autoritair ouderschap.
Gevolgen
Een autoritaire vader geeft heel veel frustratie bij zijn kinderen. Hij prikkelt ze en maakt ze moedeloos (Kolossenzen 3:21). Eindeloze op- en aanmerkingen geven het kind het gevoel nooit aan de eisen van hun vader te kunnen voldoen. Het kan uitmonden in een minderwaardigheidscomplex.
Efeziërs 6:4 waarschuwt vaders om hun kinderen niet te verbitteren. En dat doen we als we gezag verkeerd toepassen door liefdeloze, grillige, oneerlijke of ruwe straffen te geven.
Afhankelijk van zijn temperament zal het kind verschillend reageren op een autoritaire vader. Een kind met een sterke wil zal vechten om niet onder de voet gelopen te worden. Het wordt dwars en opstandig en wordt verleid het tegenovergestelde te doen dan wat van hem geëist wordt.
Een rustig, ’gemakkelijk’ kind laat zich echter intimideren en onderdrukken, met alle kwalijke gevolgen vandien. Zijn afhankelijkheid wordt versterkt. Hij komt niet tot ontplooiïng en zal grote moeite hebben om zijn eigen identiteit te vinden. Dit is meestal extra het geval bij jongens.
Autoritaire vaders staan bovendien hun kinderen in de weg om God als liefhebbend Vader te leren kennen.
Het is voor de hand liggend dat ze ook God als autoritair gaan ervaren, als Degene die ons straft, waar je bang voor moet zijn. Die alles opschrijft in Zijn boek en straks krijg je er van langs. Dit verkeerde Godsbeeld kan een kind een leven lang nadelig beïnvloeden. Onze hemelse Vader is voor ons een toevlucht en sterkte. Wij mogen ons geborgen weten bij Hem. Zo hoort een kind zich ook veilig te voelen bij zijn aardse vader.
Rehabeam koos verkeerd
Toen Rehabeam, de zoon van Salomo, zijn vader opvolgde, kwam een delegatie uit het volk tot hem. Ze zeiden: “Uw vader heeft ons zwaar onderdrukt, maak nu de harde dienst en het zware juk lichter.” De koning wilde drie dagen bedenktijd en vroeg advies aan de wijze ouden die zijn vader alijd raad hadden gegeven. Die zeiden: “Als u nu doet wat het volk aan u vraagt en u een vriendelijk en hoopvol antwoord geeft, dan zal het u dienen.” Maar dit antwoord zinde Rehabeam helemaal niet. Daarom vroeg hij aan de onervaren jongemannen om hem heen wat zij ervan dachten. Hun antwoord was: “Zeg tegen het volk: mijn vader heeft u zwaar belast, maar ik zal u nog meer lasten opleggen! Mijn vader heeft u met gesels geslagen, maar ik zal u met schorpioenen slaan”! En… Rehabeam koos voor dictatorschap, tegen het advies van de oude wijzen in. Het dramatische gevolg was dat zijn rijk in tweeën werd gesplitst. U kunt dit lezen in 1 Koningen 12:1-24.
Als u uw gezin wilt behouden en het als een eenheid wilt bewaren, doe dan niet als deze dwaze jonge koning. Wees wel een autoriteit, maar niet autoritair!
Els ter Welle
‘Zie Ik zend u de profeet Elia, voordat de grote en geduchte dag des Heren komt. Hij zal het hart der vaderen terugvoeren tot de kinderen en het hart der kinderen tot hun vaderen, opdat Ik niet kome en het land treffe met de ban.’
Maleachi 4:5,6.
Ik was moe en raakte geïrriteerd door het gedrag van onze lieve kinderen. Op een gegeven ogenblik ging ik mijn boekje helemaal te buiten door een vriendinnetje van een van onze dochters tot voorbeeld te stellen. Zij gedroeg zich bij ons altijd keurig. Ze was beleefd en gehoorzaam en zorgde er altijd voor om op tijd thuis te zijn. Ze was een toonbeeld van goed gedrag, vond ik. Maar de reactie van mijn dochter was schokkend: “Mam, weet je wel waarom ze zo is? Puur uit angst voor haar vader. Als ze iets niet goed doet, dan zwaait er wat! Ze krijgt dan hele strenge straffen, ze is als de dood voor hem.”
1 Johannes 4:18 zegt: ‘Er is in de liefde geen vrees, maar de volmaakte liefde drijft de vrees uit; want de vrees houdt verband met straf en wie vreest, is niet volmaakt in de liefde.’
Vrees komt in deze ene tekst vier keer aan de orde. Het staat lijnrecht tegenover liefde. Liefde en vrees sluiten elkaar uit, ze gaan niet samen. De Here Jezus gehoorzaamde Zijn hemelse Vader niet uit angst, maar uit liefde.
Als u uw kinderen zo opvoedt dat ze bang voor u zijn, dan bent u waarschijnlijk een autoritaire vader. Een autoritair persoon wekt angst op. Hij regeert met ijzeren hand, is onbuigzaam en luistert niet naar de gedachten van zijn kinderen. Hij banjert over hun gevoelens heen. Zijn wil is wet. Hij weet geen liefde over te dragen op zijn kinderen.
Waarom handelt een vader autoritair?
Er zijn allerlei redenen waarom iemand zich autoritair gedraagt. Laten we er een paar onder de loep nemen.
Soms gedragen vaders zich uiterlijk zo door gebrek aan innerlijk gezag. Velen weten niet vanuit het voorbeeld van hun ouders hoe ze de moeilijke klus van opvoeden moeten klaren. Vanuit onmacht nemen zij hun toevlucht tot machtsmiddelen. Dat is dan een uiting van zwakte en niet van kracht. Andere vaders proberen uit gebrek aan vertrouwen alles onder controle te houden.
Uit angst dat hun gezin uit de hand loopt, proberen ze alles te beheersen. Ze regelen alles voor hun kinderen en geven hen geen ruimte om zichzelf te ontplooien. Dit is een misplaatste uiting van liefde. Deze vaders hebben vaak helemaal niet door welke schade ze bij hun kinderen aanrichten.
Er zijn ook vaders die zich autoritair gedragen omdat ze een verkeerd beeld hebben van mannelijkheid. Ze denken in macho-termen: een echte man is de held, de sterke man die door vertoon van macht zijn gezin bestuurt. Hij toont geen emoties, want dat zou vrouwelijk zijn.
Wat is een autoriteit?
Doordat we zoveel voorbeelden kennen van autoritaire vaders die misbruik maakten van hun gezag, bestaat er het gevaar dat we gezag overboord zetten. Weg ermee, want daar komt alleen maar ellende van. We gooien dan wel het kind met het badwater weg! God wil niet dat gezag weggedaan wordt, want het is door Hem ingesteld in allerlei sociale relaties.
God heeft heel duidelijk gezag gedelegeerd aan vaders over hun kinderen (Efeziërs 6:1-3, Kolossenzen 3:20). Een vader is dus een autoriteit, iemand die gezag draagt. Maar een autoriteit zijn is iets geheel anders dan autoritair zijn!
Een autoriteit houdt rekening met de wensen en gedachten van zijn kinderen. Hij luistert, is een vriend, heeft begrip. Maar… van tijd tot tijd moet hij handelen, disciplineren. Een autoriteit durft te confronteren, liefdevol maar stevig. Dat vraagt kracht en moed. En dat is niet altijd eenvoudig.
Het is gemakkelijker om de dingen over zijn kant te laten gaan, dan vanuit liefde in te grijpen en leiding te geven als dat nodig is.
Misschien denkt u nu: Dat lukt mij nooit, want ik ben gewoon geen leiderstype.
Dat was ook wat een jonge vader verzuchtte toen we een gesprek met hem hadden: “Mijn kinderen lopen over me heen, ze hebben geen enkel respect voor me en ik weet niet hoe ik leiding aan hen moet geven.”
Hij had een zachtaardig karakter en was zijn hele leven altijd confrontaties uit de weg gegaan. Het was zijn vrouw die erin sprong als het helemaal uit de hand liep en niet hij. Maar dat gaf ook wrijving in hun huwelijk.
We vertelden deze jongeman, die zo graag een goede vader wilde zijn: “Een natuurlijke sterke leider heeft het minstens zo moeilijk als jij. Want zo’n man zal Gods hulp nodig hebben om niet autoritair te zijn. Als jij, uit gehoorzaamheid aan God en met Zijn hulp, jouw plek als hoofd van het gezin inneemt, zal God je nabij zijn en je helpen om een dienend, liefdevol hoofd te zijn.”
We hebben dit gezin door de jaren heen kunnen volgen. Met vallen en opstaan heeft de vader het geleerd om leiding te geven aan zijn drie jongens. Het zijn prachtige kerels geworden die hun vader soms in de tang nemen, maar ze hebben diep respect voor hem.
Een autoriteit is erop uit het hart van zijn kind te bereiken en niet alleen zijn gedrag te corrigeren. Hij leert het kind voor zichzelf te denken. Een van onze kinderen was ook toen ze ouder werd nogal afhankelijk. Ze vroeg ons over van alles wat ze moest doen. Het liefst wilde ze dat wij voor haar beslisten. Wijze ouders doen dat niet. Ze praten er wel over, maar laten opgroeiende kinderen zelf de beslissing nemen. Zo leiden we hen tot volwassenheid.
Het grote doel van opvoeden is dat kinderen los van ons, zelfstandig kunnen leven. Opvoeden is een losmakingsproces, dat geleidelijk moet verlopen. Het begint al bij de geboorte; het kind wordt losgemaakt van de moeder, de navelstreng wordt doorgesneden. Daarna zullen er aldoor stappen volgen waardoor een kind steeds zelfstandiger wordt. Een vader en moeder hebben de taak hun kind hierin te helpen.
Een ouder die overbezorgd is en te veel wil beschermen staat de groei naar zelfstandigheid in de weg. Ook dit is een vorm van autoritair ouderschap.
Gevolgen
Een autoritaire vader geeft heel veel frustratie bij zijn kinderen. Hij prikkelt ze en maakt ze moedeloos (Kolossenzen 3:21). Eindeloze op- en aanmerkingen geven het kind het gevoel nooit aan de eisen van hun vader te kunnen voldoen. Het kan uitmonden in een minderwaardigheidscomplex.
Efeziërs 6:4 waarschuwt vaders om hun kinderen niet te verbitteren. En dat doen we als we gezag verkeerd toepassen door liefdeloze, grillige, oneerlijke of ruwe straffen te geven.
Afhankelijk van zijn temperament zal het kind verschillend reageren op een autoritaire vader. Een kind met een sterke wil zal vechten om niet onder de voet gelopen te worden. Het wordt dwars en opstandig en wordt verleid het tegenovergestelde te doen dan wat van hem geëist wordt.
Een rustig, ’gemakkelijk’ kind laat zich echter intimideren en onderdrukken, met alle kwalijke gevolgen vandien. Zijn afhankelijkheid wordt versterkt. Hij komt niet tot ontplooiïng en zal grote moeite hebben om zijn eigen identiteit te vinden. Dit is meestal extra het geval bij jongens.
Autoritaire vaders staan bovendien hun kinderen in de weg om God als liefhebbend Vader te leren kennen.
Het is voor de hand liggend dat ze ook God als autoritair gaan ervaren, als Degene die ons straft, waar je bang voor moet zijn. Die alles opschrijft in Zijn boek en straks krijg je er van langs. Dit verkeerde Godsbeeld kan een kind een leven lang nadelig beïnvloeden. Onze hemelse Vader is voor ons een toevlucht en sterkte. Wij mogen ons geborgen weten bij Hem. Zo hoort een kind zich ook veilig te voelen bij zijn aardse vader.
Rehabeam koos verkeerd
Toen Rehabeam, de zoon van Salomo, zijn vader opvolgde, kwam een delegatie uit het volk tot hem. Ze zeiden: “Uw vader heeft ons zwaar onderdrukt, maak nu de harde dienst en het zware juk lichter.” De koning wilde drie dagen bedenktijd en vroeg advies aan de wijze ouden die zijn vader alijd raad hadden gegeven. Die zeiden: “Als u nu doet wat het volk aan u vraagt en u een vriendelijk en hoopvol antwoord geeft, dan zal het u dienen.” Maar dit antwoord zinde Rehabeam helemaal niet. Daarom vroeg hij aan de onervaren jongemannen om hem heen wat zij ervan dachten. Hun antwoord was: “Zeg tegen het volk: mijn vader heeft u zwaar belast, maar ik zal u nog meer lasten opleggen! Mijn vader heeft u met gesels geslagen, maar ik zal u met schorpioenen slaan”! En… Rehabeam koos voor dictatorschap, tegen het advies van de oude wijzen in. Het dramatische gevolg was dat zijn rijk in tweeën werd gesplitst. U kunt dit lezen in 1 Koningen 12:1-24.
Als u uw gezin wilt behouden en het als een eenheid wilt bewaren, doe dan niet als deze dwaze jonge koning. Wees wel een autoriteit, maar niet autoritair!
Els ter Welle
