Europa’s geestelijke leegheid: Wie of wat vult het vacuüm?

Feike ter Velde • 84 - 2008 • Uitgave: 11
Europa’s geestelijke leegheid
Wie of wat vult het vacuüm?


In toenemende mate wordt de geestelijke leegheid van Europa zichtbaar. Dat blijkt met name uit het verzet tegen het christelijke verleden, herkenbaar in het verzet tegen Gods geboden op tal van terreinen: geboorte, sterven, huwelijk, seksualiteit, etc. Europa neemt afscheid van het lange verleden dat ons werelddeel heeft getekend: het christendom. Er komt een nieuwe religie: de mens als god. Die religie is ook heel oud en altijd absoluut leeg. Er ontstaat een gevaarlijk vacuüm.

Langzaam maar zeker voltrekt zich een tragedie in de samenleving. Een samenleving zonder absolute normen en vooral zonder absolute basis voor de normen van de moraal. De enige basis voor normatief gedrag is de publieke opinie geworden: wat vindt de meerderheid. Er is een nieuwe autoriteit in onze Westerse wereld ontstaan, die gaandeweg alles lijkt over te nemen: de publieke opinie. Wereldwijd kreeg die publieke opinie ook een naam: ‘de wereldgemeenschap’. Deze wonderlijke begrippen zijn langzamerhand binnengeslopen. De publieke opinie beoordeelt alles, haar oordeel is ‘nieuws’ in de media, maar zelf wordt ze door niemand beoordeeld. Ze bestaat namelijk helemaal niet! Je kunt haar niets vragen, ze geeft daarom dan ook nooit antwoord, ze heeft ook geen adres, emailadres of telefoonnummer; maar ze is er gewoon en ze spreekt ons dagelijks toe via de media.
De media zijn onafhankelijk en naar eigen zeggen integer en volstrekt betrouwbaar. De media ‘geven slechts het nieuws door’, zegt men. Het nieuws echter wordt door de media zelf als nieuws geselecteerd. Wat voor de redacteur(en) nieuws is, komt er doorheen en licht ons in over wat er in de wereld gebeurt. Met die bril op kijken we naar de wereld. De media, met name de televisie, bepalen zo dagelijks wat we moeten denken en vinden. Zo worden de meningen en opvattingen van de publieke opinie aan ons gepresenteerd en zonder het te merken veranderen onze morele opvattingen. De enige basis waarop de moraal is gebaseerd is het meerderheidsprincipe. Wat de meerderheid vindt (de publieke opinie), wordt zo tot waarheid verheven. De mensheid is zo aan zichzelf overgeleverd en cirkelt rond in een gesloten systeem.

De samenleving heeft in meerderheid de ‘religie’ van de Franse revolutie (1789) overgenomen: ‘geen God en geen meester’. Er bestaan voor mens en samenleving geen wetten meer van buitenaf. Gods geboden worden als knellende banden ervaren en moeten worden afgeschud (Ps. 2:3). Dat was de boodschap van de Verlichting en de Franse Revolutie in de 18e eeuw. Dat leidde tot ongekend veel bloedvergieten in Napoleons dwaze oorlogen (bijna 25 jaar lang) en twee dwaze wereldoorlogen daarna, met de uitroeiing van de Joden in Europa als afgrijselijk dieptepunt. Duistere geesten en door hen geïnspireerde duistere ideologieën hadden zich van de samenleving sindsdien meester gemaakt. De wereld moest worden overwonnen en onderworpen. De wereld bloedt nog steeds uit duizend wonden…!

In de loop van de jaren werd de oorspronkelijk christelijke moraal in onze Westerse wereld, gebaseerd op de absolute geboden van God (bijv. ‘Gij zult niet doden’), sterk ondermijnd, verdacht gemaakt ook, en niet langer van toepassing bevonden. Gods geboden zijn de basis voor het normbesef van de mensheid. In de mens zelf wordt die basis niet gevonden. Bewijzen daarvan zijn er overal. De holocaust is zo’n bewijs. De ene mens heerst over de andere mens en is in staat tot de meest verschrikkelijke wandaden. Als Auschwitz niet echt gebeurd was, zou niemand het kunnen geloven. Maar dit is de mens zónder Gods gebod.

Zonder die basis is er niets waarop normatief gedrag kan stoelen. Dan blijft alleen over wat de meerderheid vindt. De meerderheid stemde op Adolf Hitler en zijn programma tot uitroeiing van de Joden. Het is allemaal democratisch(!) tot stand gekomen. Maar wat heeft Europa ervan geleerd? Helemaal niets… helaas! Alles gaat gewoon door zoals altijd. Nu geldt weer datzelfde meerderheidsprincipe en dat wordt vervolgens door de media aan ons gedicteerd. Hiermee is de bodem weggeslagen onder onze samenleving. Bij de Europese grondwet werd dat ineens manifest. Onze politieke leiders hebben de grondwet in 2004 in Rome ondertekend. Deze grondwet schoof een nieuwe geestelijke basis onder de samenleving, namelijk die van de Franse revolutie en wel met de term het humanisme, zoals dat in Verlichting (18e eeuw) en in de Franse Revolutie nieuw leven werd ingeblazen. Het humanisme is de religie van de mens. Deze religie werd ineens de geestelijke basis van Europa. Het vloeide allemaal uit de pen van de Franse(!) politicus Giscard d’Estaing. Het leek meer op een stiekeme overval, een geestelijke staatsgreep. Er was wel enige consternatie bij christelijke (voornamelijk Rooms-katholieke) partijen in het Europese parlement, maar zij konden het tij niet meer keren.

Het liberalisme - één van de ideologieën voortgesproten uit dezelfde wortel van de Franse Revolutie - heeft de meerderheid in Europa en derhalve in het Europese parlement. Hiermee is de geestelijke leegte van Europa geduid en tot wet geworden. De leer, het dogma van het humanisme is het geloof in de mens, de goedheid van de mens en de kracht van de mens. Het is de mens als norm van alle dingen. Niet meer de geboden van buitenaf, maar de normen van binnenuit moeten mens en samenleving samenbinden.
Verbijsterd kijkt men echter nu naar de gevolgen van deze religie. De jonge generatie kent in grote meerderheid geen normbesef meer, bijvoorbeeld als het gaat over de beleving van seksualiteit, het gedrag op straat, of in het voetbalstadion. Het wordt zichtbaar: in de mens zelf wordt geen basis gevonden voor normatief gedrag. De mens is in zichzelf als een schip zonder roer, drijvende op de wilde golven van de oceaan, zonder richting of doel te kennen. De leegte van Europa, hoe naarstig men ook zoekt naar nieuwe invullingen, is pijnlijk zichtbaar geworden, als een grote gapende wond. De oplossingen die worden aangedragen voor dit losgeslagen gedrag is de wapenstok van de politie, traangas, hogere celstraffen en werkkampen. Arme kinderen, arme tieners, die vrucht zijn van zelfgekozen religie van de mens.

De huidige samenleving is als een stuk grond dat bouwrijp is gemaakt. De oude bebouwing is gesloopt, het puin is geruimd, bulldozers hebben het terrein geëgaliseerd, maar… er wordt niet op gebouwd. Het ligt als braak terrein. Passanten komen voorbij en gooien er hun vuil op. Het vuil neemt dagelijks toe, het wordt een grote open en stinkende vuilnisbelt. Niet lang geleden kwam een ‘kunstenaar’ op de gedachte om enkele honderden mensen naakt te fotograferen in Amsterdam. Die zondag fietsten en liepen er honderden mensen naakt over straat, op weg naar de plek waar de ‘kunstfoto’ zou worden gemaakt. Natuurlijk was dat nieuws, want er is een eind gekomen aan de ‘openbare zeden’. Men zag ook nog de selectie van de naakte mensen. Er werd een aantal kandidaten afgekeurd. Op de televisie, die daar natuurlijk als de kippen bij was, zag men een vrouw, die werd weggestuurd, omdat ze kennelijk net iets te dik was en dus niet aan de eisen voldeed. ‘Weg, weg’, zei de kunstenaar met een vernederend handgebaar. Teleurgesteld liep ze weg, naakt, het hoofd naar beneden. Hier zag men even de tragiek en het walgelijke van de nieuwe humanistische moraal: naaktloperij, verkocht als kunst en slachtoffers die niet aan de eis voldeden. Al tientallen jaren worden afgekeurde mensenkinderen in de moederschoot de dood in gejaagd, maar hier was even heel pijnlijk, bijna aandoenlijk, zichtbaar, hoe weerzinwekkend het hele circus van die zondagse naaktloperij was. De vuilnisbelt groeit.

De losgeslagen jeugd moet in het weekend met camera’s op elke straathoek in de gaten worden gehouden, politie en Mobiele Eenheid staan klaar op afstand. Overal vernielingen, steek- en schietpartijen in het weekend. Hulpverleners van ambulance, brandweer en politie worden aangevallen. In het publieke domein is dan niemand meer veilig. Het vrijheidsideaal van de humanistische religie dreigt te eindigen in volstrekte waanzin, geweld, moord en vernietiging. Heb je nog morele opvattingen, dan moet je die maar belijden binnen de muren van je eigen huis. Immers, er is scheiding van kerk en staat. Geen geboden van buitenaf - als je maar niet een ander lastig valt, is de enige beperking. Iedereen moet vooral zelf weten wat hij of zij doet! Alleen de roep om hardere straffen, werkkampen en deportatie, zijn de oplossingen die sommigen aandragen, zelfs wanhopige ministers zo af en toe! De mens aan zichzelf overgelaten… wat een tragiek!

Er is een roep om maatregelen tegen de uitwassen van jongeren, strenge straffen van de rechter, wegzending van school, maar geen enkel geluid van zelfinspectie van de heersende generatie, die deze kinderen op de wereld heeft gezet en ze vervolgens aan de leegte heeft overgelaten. Vooral geen enkele paternalistische of opvoedende opmerking. Zó is deze jonge generatie product van de oudere generatie, die de leegte heeft veroorzaakt. Immers, de uitholling van de christelijke waarden en normen gaat nog steeds door en er komt niets voor in de plaats.
De VVD-er Frits Bolkenstein zei enkele jaren geleden, dat we weer behoefte hebben aan de oude christelijke waarden en normen. Op de vraag of hij gelovig was antwoordde hij ontkennend, maar hij zei erbij, dat hij geen betere kent dat de christelijke waarden en normen. Hij gaf verder echter geen richting aan. Evenmin doet onze regering dat. Zij zou overigens onmiddellijk worden aangevallen door de linkse politici: Partij van de Arbeid, SP, D66 en GroenLinks, maar eveneens van de zijde van diezelfde VVD.
Mensen eisen hun volstrekte vrijheid op, maar binnen die vrijheid is geen doel en richting meer. Het vacuüm, de leegte, het kale bouwterrein, zal opgevuld worden door een uniek fenomeen: de antichrist. Alles is in voorbereiding… maar wie ziet het?

Feike ter Velde