Grote verdrukking? Een Bijbels perspectief op de kredietcrisis
Jaap Bos • 85 - 2009 • Uitgave: 5
Jaap Bos (1939) is een gepensioneerde jurist met intussen tien jaar ervaring in diaconale schuldhulpverlening in oude volksbuurten. Deurwaarders noemen dat debiteurenwijken, waar ze dagelijks rondwaren met aanmaningen, dagvaardingen en ontruimingsvonnissen. Als mensen ons gebed hebben gevraagd vanwege een dreigende huisuitzetting, kun je niet zeggen ‘tot volgende week zondag, broeder’, zonder er verder iets aan te doen. Volgens de Nederlandse vereniging van volkskredietbanken (NVVK) krijgen ze bij schuldsaneringen gemiddeld te maken met zestien schuldeisers en een schuldenpakket van € 30.000,-. Dat is voor onze diaconie onbetaalbaar. Alleen een woningontruiming voorkomen met betaling van de huurachterstand kost vaak al € 3.000,-. Maar meestal spelen er ook achterstanden bij nutsbedrijven en zorgverzekeraars. In het begin was ik verbaasd over die grote bedragen, hoe krijgen mensen het voor elkaar om zulke grote schulden te maken? Met anonieme voorbeelden zal ik toelichten hoe eenvoudig dat kan gebeuren.
Ontslag
Piet kwam mijn hulp zoeken nadat zijn baas was gaan rentenieren in Spanje en voor het gemak al het personeel had ontslagen. Een werkloosheidsuitkering werd geweigerd, omdat Piet nog recht zou hebben op drie maanden salaris. De sociale dienst van Weert weigerde een overbruggende uitkering van leenbijstand. Piet zat vier maanden lang zonder enig inkomen. Hij had geen spaargeld, maar wel enige consumptieve schulden, waarvan rente en aflossing maandelijks door zijn bank werden ingehouden tot de maximale roodstand bereikt werd. Met drie maanden huurachterstand volgde voor Piet een ontruimingsvonnis. Piet moest een beroep doen op daklozenopvang, eerst in Helmond, later in Eindhoven. Na lange tijd kwam toch zijn werkloosheidsuitkering op gang. Hij vond in Geldrop een huurkamertje tussen de Polen. Soortgelijke gevallen kom ik tegen bij andere rampen zoals ziekte of echtscheiding, vooral als mensen geen buffer van spaargeld hebben, maar juist consumptief krediet, dat door zo’n ramp meteen problematisch wordt.
Genade of marteling
Ondertussen was de schuldensituatie voor Piet uitzichtloos geworden. Want ook al zou hij het proces tegen zijn voormalige baas in Spanje winnen, honderd procent afbetaling van zijn schulden was onmogelijk geworden. Zou er genade mogelijk zijn, zoals in het Bijbelse sabbats- of jubeljaar (Lev. 25; Deut. 15; Luc. 4:19)? De wettelijke schuldsanering voor particulieren (WSNP) beschouw ik als een hedendaagse toepassing daarvan. Maar wettelijke schuldsanering is pas mogelijk na een mislukte poging tot minnelijke regeling via een gemeentelijke kredietbank (GKB). Geldrop is aangesloten bij de Eindhovense stadsbank (GKB). Het minnelijk traject doet Geldrop echter zelf, maar hanteert een wachttijd van vier maanden. Piet was van plan om te verhuizen naar Helmond. Maar die gemeente is aangesloten bij een andere kredietbank (GKB). Hij zou pas bij de Helmondse budgetwinkel terecht kunnen, als hij daar stond ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie. Daarna begint ook weer een wachttijd van 2-3 maanden. Ondertussen moet hij maar zelf iets met de schuldeisers zien te regelen. Dit voelt als bureaucratische marteling.
Cumulatie van beslagen
Gelukkig had hij weer werk gevonden. Maar zijn oude woningcorporatie in Weert had loonbeslag gelegd op zijn uitkering, waardoor hij moest rondkomen van de beslagvrije voet van negentig procent van de bijstandnorm. Dus van zijn nettoloon van €1400,- bleef maar €800,- over om van te leven. Bij al zijn schulden was ook een betrekkelijk kleine vordering van de belastingdienst. Had die zich nu maar aangesloten bij het eerdere loonbeslag, dan zou de opbrengst eerlijk verdeeld worden tussen deze twee schuldeisers, waarbij de belastingdienst voorrang zou krijgen. Maar in dit geval besloot de belastingdienst gebruik te maken van de nieuwe wettelijke mogelijkheid om bankbeslag te leggen op zijn girorekening, waarbij geen rekening gehouden hoeft te worden met de beslagvrije voet. Zelfs zijn kamerhuur kon hij niet meer betalen. Totale ontreddering! Hij dreigde voor de derde keer aangewezen te worden op de daklozenopvang. Om dat te voorkomen heeft de diaconie voor hem zijn kamerhuur betaald.
Schulden? De gemeente helpt
Volgens onderzoeksinstituut SGBO van de vereniging Nederlandse gemeenten (VNG) schoot in 2006 de reguliere schuldhulpverlening te kort bij 70% van de doelgroep. Onderzoeksbureau Hiemstra & De Vries heeft in een rapport ‘Schulden? De gemeente helpt’ van juli 2008 geconstateerd dat de schuldhulpverlening sterk voor verbetering vatbaar is. De Staatssecretaris van sociale zaken heeft een groot deel van de aanbevelingen overgenomen, maar hij twijfelt nog aan het instellen van een zogenaamd moratorium, om vorderingen te bevriezen, zodra iemand is aangemeld voor schuldsanering. De juridische implicaties zouden te groot zijn.
Grote verdrukking?
Als de kredietcrisis doorzet in een massale recessie van een omvang van de dertiger jaren, of nog erger, dan zullen veel meer mensen te maken krijgen met grote problemen. Er is nu al opgevallen dat onder de saneringsaanvragen steeds meer huizenbezitters te vinden zijn. De hypotheekbank laat hun het huis verkopen, waarna ze op straat komen te staan. Zou er een grote verdrukking in aantocht zijn, zoals is verwoord Matteüs 24? Er zijn natuurlijk al veel van die verdrukkingen geweest, zoals in het jaar zeventig bij de verwoesting van Jeruzalem, de vervolgingen onder keizer Nero, middeleeuwse pestepidemieën, inquisitie, wereldoorlogen, vervolgingen in de Sovjet-Unie, China en nu in Eritrea. Kun je de neergang van Wallstreet vergelijken met de val van Babylon? (Op. 18). In Matteüs 25 vraagt Jezus ons om waakzaam te zijn.
Jaap Bos
Ontslag
Piet kwam mijn hulp zoeken nadat zijn baas was gaan rentenieren in Spanje en voor het gemak al het personeel had ontslagen. Een werkloosheidsuitkering werd geweigerd, omdat Piet nog recht zou hebben op drie maanden salaris. De sociale dienst van Weert weigerde een overbruggende uitkering van leenbijstand. Piet zat vier maanden lang zonder enig inkomen. Hij had geen spaargeld, maar wel enige consumptieve schulden, waarvan rente en aflossing maandelijks door zijn bank werden ingehouden tot de maximale roodstand bereikt werd. Met drie maanden huurachterstand volgde voor Piet een ontruimingsvonnis. Piet moest een beroep doen op daklozenopvang, eerst in Helmond, later in Eindhoven. Na lange tijd kwam toch zijn werkloosheidsuitkering op gang. Hij vond in Geldrop een huurkamertje tussen de Polen. Soortgelijke gevallen kom ik tegen bij andere rampen zoals ziekte of echtscheiding, vooral als mensen geen buffer van spaargeld hebben, maar juist consumptief krediet, dat door zo’n ramp meteen problematisch wordt.
Genade of marteling
Ondertussen was de schuldensituatie voor Piet uitzichtloos geworden. Want ook al zou hij het proces tegen zijn voormalige baas in Spanje winnen, honderd procent afbetaling van zijn schulden was onmogelijk geworden. Zou er genade mogelijk zijn, zoals in het Bijbelse sabbats- of jubeljaar (Lev. 25; Deut. 15; Luc. 4:19)? De wettelijke schuldsanering voor particulieren (WSNP) beschouw ik als een hedendaagse toepassing daarvan. Maar wettelijke schuldsanering is pas mogelijk na een mislukte poging tot minnelijke regeling via een gemeentelijke kredietbank (GKB). Geldrop is aangesloten bij de Eindhovense stadsbank (GKB). Het minnelijk traject doet Geldrop echter zelf, maar hanteert een wachttijd van vier maanden. Piet was van plan om te verhuizen naar Helmond. Maar die gemeente is aangesloten bij een andere kredietbank (GKB). Hij zou pas bij de Helmondse budgetwinkel terecht kunnen, als hij daar stond ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie. Daarna begint ook weer een wachttijd van 2-3 maanden. Ondertussen moet hij maar zelf iets met de schuldeisers zien te regelen. Dit voelt als bureaucratische marteling.
Cumulatie van beslagen
Gelukkig had hij weer werk gevonden. Maar zijn oude woningcorporatie in Weert had loonbeslag gelegd op zijn uitkering, waardoor hij moest rondkomen van de beslagvrije voet van negentig procent van de bijstandnorm. Dus van zijn nettoloon van €1400,- bleef maar €800,- over om van te leven. Bij al zijn schulden was ook een betrekkelijk kleine vordering van de belastingdienst. Had die zich nu maar aangesloten bij het eerdere loonbeslag, dan zou de opbrengst eerlijk verdeeld worden tussen deze twee schuldeisers, waarbij de belastingdienst voorrang zou krijgen. Maar in dit geval besloot de belastingdienst gebruik te maken van de nieuwe wettelijke mogelijkheid om bankbeslag te leggen op zijn girorekening, waarbij geen rekening gehouden hoeft te worden met de beslagvrije voet. Zelfs zijn kamerhuur kon hij niet meer betalen. Totale ontreddering! Hij dreigde voor de derde keer aangewezen te worden op de daklozenopvang. Om dat te voorkomen heeft de diaconie voor hem zijn kamerhuur betaald.
Schulden? De gemeente helpt
Volgens onderzoeksinstituut SGBO van de vereniging Nederlandse gemeenten (VNG) schoot in 2006 de reguliere schuldhulpverlening te kort bij 70% van de doelgroep. Onderzoeksbureau Hiemstra & De Vries heeft in een rapport ‘Schulden? De gemeente helpt’ van juli 2008 geconstateerd dat de schuldhulpverlening sterk voor verbetering vatbaar is. De Staatssecretaris van sociale zaken heeft een groot deel van de aanbevelingen overgenomen, maar hij twijfelt nog aan het instellen van een zogenaamd moratorium, om vorderingen te bevriezen, zodra iemand is aangemeld voor schuldsanering. De juridische implicaties zouden te groot zijn.
Grote verdrukking?
Als de kredietcrisis doorzet in een massale recessie van een omvang van de dertiger jaren, of nog erger, dan zullen veel meer mensen te maken krijgen met grote problemen. Er is nu al opgevallen dat onder de saneringsaanvragen steeds meer huizenbezitters te vinden zijn. De hypotheekbank laat hun het huis verkopen, waarna ze op straat komen te staan. Zou er een grote verdrukking in aantocht zijn, zoals is verwoord Matteüs 24? Er zijn natuurlijk al veel van die verdrukkingen geweest, zoals in het jaar zeventig bij de verwoesting van Jeruzalem, de vervolgingen onder keizer Nero, middeleeuwse pestepidemieën, inquisitie, wereldoorlogen, vervolgingen in de Sovjet-Unie, China en nu in Eritrea. Kun je de neergang van Wallstreet vergelijken met de val van Babylon? (Op. 18). In Matteüs 25 vraagt Jezus ons om waakzaam te zijn.
Jaap Bos
