Onze stervende cultuur
ds. Oscar Lohuis • 87 - 2011 • Uitgave: 5
Jezus heeft iets gezegd over de eindtijd dat in onze dagen het geval is. Ik bedoel Matteüs 24:12: ‘En doordat de wetteloosheid zal toenemen, zal de liefde van velen verkillen.’ Onze Nederlandse cultuur wordt sterk door de Amerikaanse beïnvloed. Negentig procent van de Amerikanen gelooft dat Amerika steeds dieper in moreel verval raakt. De statistieken laten dat ook zien. Sinds 1960 is de bevolking gegroeid met 41 procent, terwijl de misdaadcijfers zijn gestegen met 560 procent. In Amerika zijn acht van de tien mensen ten minste één keer in hun leven slachtoffer van een geweldsmisdrijf. In Nederland heeft er ook een enorme toename plaatsgevonden van misdaad en geweld. Het aantal kinderen dat geboren wordt uit niet-getrouwde ouders (inmiddels meer dan één op de drie), het aantal abortussen (tienduizenden per jaar), het aantal tieners dat zelfmoord pleegt en het aantal echtscheidingen zijn allemaal gigantisch gestegen. Stelen, liegen, overspel plegen, drugsgebruik en belastingontduiking zijn aan de orde van de dag. De porno-industrie bloeit als nooit tevoren.
In de jaren zestig heeft de seksuele revolutie plaatsgevonden, met alle rampzalige gevolgen van dien (tot en met het, door sommigen, openlijk pleiten voor het aanvaarden van pedofilie). In de jaren negentig heeft er in de financiële wereld een vergelijkbare revolutie plaatsgevonden. Terwijl voorheen de manager van de bank of het bedrijf zichzelf zag als dienaar, die niet mocht zwichten voor het streven naar eigen verrijking, is sinds de jaren negentig de mentaliteit omgeslagen. Nu lijkt het motto van topmanagers te zijn: “Als het goed voelt: doen.” Dit heeft geleid tot de zogenaamde graaicultuur. Dit lag ook ten grondslag aan het jarenlang verkopen van veel te hoge hypotheken aan particulieren, waarbij de banken in eerste instantie miljarden verdienden, maar wat leidde tot de financiële crisis van de afgelopen jaren. De gewone man op straat betaalde de prijs voor de financiële wetteloosheid van de topmanagers.
Het dieperliggende probleem van onze cultuur is dat velen in onze samenleving zitten zonder een objectief moreel kompas. In Nederland en Amerika heeft de meerderheid van de mensen God losgelaten. Beide landen zijn als Protestantse landen ontstaan. Nederland is als geen ander land geboren uit de Reformatie. Het motto van de Hervormers was ‘terug naar de Bijbel’. De grondslagen voor de Amerikaanse samenleving zijn gelegd door de Pilgrim Fathers. Dat waren Engelse puriteinen, de meest Protestantse soort mensen uit Engeland.
Omdat echter de meeste mensen in onze cultuur God vaarwel hebben gezegd, is er ook geen geloof meer in absolute normen en waarden. Absolute waarheid heeft afgedaan en daarom is ook het objectieve morele kompas verloren geraakt. In vroegere tijden was er veel meer een stelsel van geloof en waarden en normen, waar de overgrote meerderheid van de gemeenschap mee instemde. Maar nu is dat niet meer zo. Te midden van alle overvloed aan technologische ontwikkelingen en vooruitgang, heeft wat waar is wat rechtvaardig is geen grip meer op de samenleving. Het is nu precies zoals Jezus tweeduizend jaar geleden heeft voorspeld: de wetteloosheid is toegenomen. Daardoor is de liefde van velen verkild. Wetteloosheid leidt tot kilte. De samenhang, de saamhorigheid, het wij-gevoel, de gemeenschapszin, de toewijding aan huwelijk, gezin, familie, kerk en buurt zijn drastisch vermindert. Het individualisme voert hoogtij en miljoenen voelen zich vreselijk eenzaam. Onafhankelijkheid en autonomie, dat is waar iedereen naar streeft, maar het maakt mensen doodongelukkig.
Onlangs las ik een hoofdstuk van een boek, geschreven door een Amerikaanse theoloog, waarin hij onze cultuur een stervende cultuur noemt. Deze cultuur is ten dode opgeschreven. Het klinkt hard, maar sinds ik dat hoofdstuk heb gelezen ben ik het gaan zien. We hebben de mond vol van alle ‘vooruitgang’ die we boeken op het materiële vlak en we zijn oh zo opgewonden over de enorme toename van de mogelijkheden van vermaak. Maar onderwijl entertainen wij ons kapot. Dat komt door het geestelijke en het morele verval. De ware nood van de mensen van onze tijd is de geestelijke en morele nood. Mensen zijn heftig op zoek naar welzijn, naar geluk. Ze proberen hun leven aan alle kanten op te poetsen. Maar het is werken aan de buitenkant terwijl het probleem van binnen zit.
Als mensen God loslaten, komt er altijd iets anders voor in de plaats. Voor velen is dat bijvoorbeeld het streven naar materiële of zintuiglijke bevrediging, naar rijkdom en genot. Welvaart en welzijn is waar het nu bij velen vooral om draait. Als je maar gelukkig bent en kan genieten. Je leeft immers maar één keer (en daarna niet meer). Door het streven naar persoonlijk welzijn is de mens egoïstisch geworden. Conformeren aan een absolute morele norm is vervangen door zelfbelang.
De Kerk van Jezus Christus is geroepen om in deze tijd van wetteloosheid een radicaal ander geluid te laten horen. Jezus heeft gesproken over een geheel andere cultuur, een tegencultuur. De normen en waarden die Hij heeft gepropageerd gaan dwars tegen onze heersende cultuur in. Wij zijn geroepen om tegendraads te zijn. Wij behoren tegen de stroom in te gaan. Wij moeten net als Jezus voor de zondige, wetteloze mens, irritant zijn. Soms neem ik echter waar dat de Kerk omwille van de relevantie aansluiting zoekt bij de heersende cultuur. In de preek gaat men dan bijvoorbeeld vooral spreken over hoe het evangelie kan bijdragen aan je gevoel van welzijn hier en nu. Maar dat streven naar persoonlijk welzijn is juist het (morele) probleem van de moderne mens. Daar moet je als kerk niet in gaan faciliteren. Je moet als gemeente niet een bedrijf willen worden dat de catering verzorgt, dat gaat voorzien in wat de mensen van nu voelen als hun behoeften. Het zogenaamde aansluiten bij de gevoelde behoeften leeft steeds sterker in veel kerken.
Van daaruit verklaar ik ook de toenemende nadruk op en aandacht voor lichamelijke genezing. Dat sluit prachtig aan bij wat de mens die van God los is graag wil hebben. Maar de oplossing ligt niet in het voorzien van wat mensen voelen dat hun nood is. De oplossing ligt in het laten zien wat de werkelijke nood van de mens is en het antwoord dat God daarop heeft in Zijn Zoon Jezus Christus. Die werkelijke nood is de morele nood en het antwoord is vergeving van zonde en schuld. Die boodschap brengt ware verlossing. Op die manier werk je aan de binnenkant en leg je de bijl bij de wortel van de boom.
ds. Oscar Lohuis
In de jaren zestig heeft de seksuele revolutie plaatsgevonden, met alle rampzalige gevolgen van dien (tot en met het, door sommigen, openlijk pleiten voor het aanvaarden van pedofilie). In de jaren negentig heeft er in de financiële wereld een vergelijkbare revolutie plaatsgevonden. Terwijl voorheen de manager van de bank of het bedrijf zichzelf zag als dienaar, die niet mocht zwichten voor het streven naar eigen verrijking, is sinds de jaren negentig de mentaliteit omgeslagen. Nu lijkt het motto van topmanagers te zijn: “Als het goed voelt: doen.” Dit heeft geleid tot de zogenaamde graaicultuur. Dit lag ook ten grondslag aan het jarenlang verkopen van veel te hoge hypotheken aan particulieren, waarbij de banken in eerste instantie miljarden verdienden, maar wat leidde tot de financiële crisis van de afgelopen jaren. De gewone man op straat betaalde de prijs voor de financiële wetteloosheid van de topmanagers.
Het dieperliggende probleem van onze cultuur is dat velen in onze samenleving zitten zonder een objectief moreel kompas. In Nederland en Amerika heeft de meerderheid van de mensen God losgelaten. Beide landen zijn als Protestantse landen ontstaan. Nederland is als geen ander land geboren uit de Reformatie. Het motto van de Hervormers was ‘terug naar de Bijbel’. De grondslagen voor de Amerikaanse samenleving zijn gelegd door de Pilgrim Fathers. Dat waren Engelse puriteinen, de meest Protestantse soort mensen uit Engeland.
Omdat echter de meeste mensen in onze cultuur God vaarwel hebben gezegd, is er ook geen geloof meer in absolute normen en waarden. Absolute waarheid heeft afgedaan en daarom is ook het objectieve morele kompas verloren geraakt. In vroegere tijden was er veel meer een stelsel van geloof en waarden en normen, waar de overgrote meerderheid van de gemeenschap mee instemde. Maar nu is dat niet meer zo. Te midden van alle overvloed aan technologische ontwikkelingen en vooruitgang, heeft wat waar is wat rechtvaardig is geen grip meer op de samenleving. Het is nu precies zoals Jezus tweeduizend jaar geleden heeft voorspeld: de wetteloosheid is toegenomen. Daardoor is de liefde van velen verkild. Wetteloosheid leidt tot kilte. De samenhang, de saamhorigheid, het wij-gevoel, de gemeenschapszin, de toewijding aan huwelijk, gezin, familie, kerk en buurt zijn drastisch vermindert. Het individualisme voert hoogtij en miljoenen voelen zich vreselijk eenzaam. Onafhankelijkheid en autonomie, dat is waar iedereen naar streeft, maar het maakt mensen doodongelukkig.
Onlangs las ik een hoofdstuk van een boek, geschreven door een Amerikaanse theoloog, waarin hij onze cultuur een stervende cultuur noemt. Deze cultuur is ten dode opgeschreven. Het klinkt hard, maar sinds ik dat hoofdstuk heb gelezen ben ik het gaan zien. We hebben de mond vol van alle ‘vooruitgang’ die we boeken op het materiële vlak en we zijn oh zo opgewonden over de enorme toename van de mogelijkheden van vermaak. Maar onderwijl entertainen wij ons kapot. Dat komt door het geestelijke en het morele verval. De ware nood van de mensen van onze tijd is de geestelijke en morele nood. Mensen zijn heftig op zoek naar welzijn, naar geluk. Ze proberen hun leven aan alle kanten op te poetsen. Maar het is werken aan de buitenkant terwijl het probleem van binnen zit.
Als mensen God loslaten, komt er altijd iets anders voor in de plaats. Voor velen is dat bijvoorbeeld het streven naar materiële of zintuiglijke bevrediging, naar rijkdom en genot. Welvaart en welzijn is waar het nu bij velen vooral om draait. Als je maar gelukkig bent en kan genieten. Je leeft immers maar één keer (en daarna niet meer). Door het streven naar persoonlijk welzijn is de mens egoïstisch geworden. Conformeren aan een absolute morele norm is vervangen door zelfbelang.
De Kerk van Jezus Christus is geroepen om in deze tijd van wetteloosheid een radicaal ander geluid te laten horen. Jezus heeft gesproken over een geheel andere cultuur, een tegencultuur. De normen en waarden die Hij heeft gepropageerd gaan dwars tegen onze heersende cultuur in. Wij zijn geroepen om tegendraads te zijn. Wij behoren tegen de stroom in te gaan. Wij moeten net als Jezus voor de zondige, wetteloze mens, irritant zijn. Soms neem ik echter waar dat de Kerk omwille van de relevantie aansluiting zoekt bij de heersende cultuur. In de preek gaat men dan bijvoorbeeld vooral spreken over hoe het evangelie kan bijdragen aan je gevoel van welzijn hier en nu. Maar dat streven naar persoonlijk welzijn is juist het (morele) probleem van de moderne mens. Daar moet je als kerk niet in gaan faciliteren. Je moet als gemeente niet een bedrijf willen worden dat de catering verzorgt, dat gaat voorzien in wat de mensen van nu voelen als hun behoeften. Het zogenaamde aansluiten bij de gevoelde behoeften leeft steeds sterker in veel kerken.
Van daaruit verklaar ik ook de toenemende nadruk op en aandacht voor lichamelijke genezing. Dat sluit prachtig aan bij wat de mens die van God los is graag wil hebben. Maar de oplossing ligt niet in het voorzien van wat mensen voelen dat hun nood is. De oplossing ligt in het laten zien wat de werkelijke nood van de mens is en het antwoord dat God daarop heeft in Zijn Zoon Jezus Christus. Die werkelijke nood is de morele nood en het antwoord is vergeving van zonde en schuld. Die boodschap brengt ware verlossing. Op die manier werk je aan de binnenkant en leg je de bijl bij de wortel van de boom.
ds. Oscar Lohuis
