Prediking zonder woorden!
Feike ter Velde • 88 - 2012 • Uitgave: 14/15
Vroeger gingen we meestal naar Zuid-Frankrijk op vakantie. Over de Route du Soleil naar de zon! Maar bleven we in Midden-Frankrijk, dan waren voor mij de dorpen en steden toch het meest interessant. De kinderen mochten dan een ijsje eten, vlakbij de kerk en ik had gelegenheid de kerk van binnen te bekijken. Kerken zijn daar de hele week open. Er zijn meestal geen diensten, soms met zeer weinig mensen. Maar toeristen komen af en aan, waaronder ik. De bouwstijl van eeuwen geleden, de kunstwerken, de vroomheid… uit vervlogen tijden, maar vooral de prediking die er nog steeds van uit gaat. Laten we even luisteren!
Oude gebouwen en oude stadswijken spreken boekdelen. Wie wel eens een rondleiding heeft gehad in steden als Deventer en Zwolle is in aanraking gekomen met de geschiedenis van Geert Grote (1340-1384) en de Broeders des Gemenen Levens uit de 14e eeuw. Oude gebouwen, die nu allerlei andere functies hebben dan toen, vertellen ons hun geschiedenis. Als je een laptop bij je hebt, kun je op de camping even zoeken op Geert Grote of op Deventer en Zwolle. Als je dan een stadswandeling maakt, weet je tenminste wat je ziet. De meeste mensen doen dat helaas niet en weten dan ook niet wat ze zien. Oude gebouwen, mooi, antiek en dat is het dan.
Geert Grote
Geert Grote ging op 13-jarige (!) leeftijd in 1354 vanuit Deventer lopend naar Parijs om daar te gaan studeren: Geneeskunde, rechten, vooral kerkelijk recht en theologie. Na de voltooiing daarvan kreeg hij een steeds grotere aanhang. Maar na enige tijd kreeg hij ook een preekverbod van de kerkleiding van Utrecht. Zo ging het heel vaak met grote geesten in de kerk. In Windesheim (Overijssel) werd een klooster ingewijd voor de Moderne Devoten, zoals de volgelingen van Geert Grote werden genoemd. Zij verspreidden zich over geheel Europa. Nu staat daar de oude Hervormde kerk met haar historische achtergrond over Geert Grote, van wie in heel Europa duidelijk sporen zijn achtergebleven. In die geschiedenis is ook vermeld dat de Oranjegezinde Geuzen, tijdens de Reformatie, het klooster van Windesheim - evenals vele andere Roomse gebouwen - hebben verwoest.
Thomas á Kempis
Een belangrijke naam uit de tijd direct ná Geert Grote is natuurlijk Thomas á Kempis (1380-1472). Bij een Zwolse rondwandeling komt u die naam zeker tegen. Zijn werk Imitatione Christi - De navolging van Christus - is al eeuwenlang en wereldwijd een blijvende prediking. De titel van het werk zegt het al: het gaat over het praktische christenleven en het heeft op vele mensenlevens grote invloed gehad en bekering van mensen bewerkt. Niet zelden zijn daar weer bloeiende bedieningen uit voortgekomen.
Historische kerken
Historische kerkgebouwen vertellen het verhaal van Europa. Daarom zijn ze zo mooi, niet alleen architectonisch, maar omdat er een verhaal achter zit. Elk historisch kerkgebouw in Europa heeft een ziel, namelijk zijn geschiedenis. De bouw van de meeste historische kerkgebouwen begint al in de elfde of twaalfde eeuw. De middeleeuwen dus. Daarom zijn de meeste van die kerkgebouwen Romaans en later Gotisch, of door latere uitbreiding een combinatie van beide.
Ze zijn beide direct te herkennen. De Romaanse stijl is stoer en rond, kleine boogramen en dikke muren. In heel Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten vinden we dit soort kerkgebouwen terug. Ze hebben de eeuwen getrotseerd en stralen nog steeds hun macht uit in de omgeving, zoals bijvoorbeeld de Sint-Servaasbasiliek en de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, beide in Maastricht.
Daarna kwam de Gotische bouwstijl, oftewel de Gotiek. De naam is eigenlijk in latere bouwliteratuur ontstaan. Men zocht de bron van deze bouwstijl namelijk bij de Goten, die destijds het Romeinse rijk vanuit het Noorden binnendrongen. De heidense Goten bekeerden zich in de middeleeuwen tot het christendom en kregen zo ook culturele invloed in de bouwstijl. Maar er lag ook een diepere gedachte achter de boodschap van de gotiek. In het levensgevoel van kerk en samenleving ná het jaar duizend - toen het Vrederijk toch niet was gekomen - bestond een diep verlangen naar de terugkeer van god. Hij moet het rijk wel in toorn hebben verlaten, want door de zonde van de mens had het Vrederijk niet kúnnen komen. De Romaanse kerken moesten steeds hoger worden om gods aanwezigheid in de kerk zo lang mogelijk vast te houden, totdat het niet langer meer ging. De muren konden de steeds zwaarder worden bogen niet langer dragen en scheurden. Er moesten al gauw zware steunberen tegenaan worden gebouwd.
De Gotische bouwstijl is overal in Europa te zien. Wat een verandering trad er op in de twaalfde eeuw. Grote ramen die vér omhoog reiken. De hoge gewelven roepen uit tot de hemel. De Romaanse gebouwen met de dikke muren hebben god niet kunnen vasthouden. Hij is weggegaan, teruggekeerd naar de hemelse gewesten. De gotiek spreekt van een navolging. Men wilde hem volgen naar omhoog. Hij moet met de aarde verbonden blijven. Het Godsrijk is weliswaar niet gekomen, vanwege de zonde van de mensheid, maar god mag niet weggaan. Wij volgen hem, hoe hoog hij ook gaat. Latere gotische kerken worden dan ook steeds hoger. Gewelven en torens lijken tot in de hemel te reiken. Wat een hoogte als je omhoog kijkt in de gotische kerk. Ga eens in een kerkbank zitten, laat de stilte tot je doordringen en voel het verdriet van mensen die moesten constateren dat god uit hun leven is weggegaan. In die tijd de god van de cultuur, zeggen we nu! Die cultuur was het heilige Roomse rijk van Karel de Grote (9e eeuw) en zijn opvolgers rond het jaar duizend.
Tijd voor stilte
Laat in de stilte van die gotische kerk tot je doordringen dat de moderne mens van Europa ook leeft in dat, vaak onbewuste, verdriet van de Godverlatenheid. In ons land slikken meer dan een miljoen mensen antidepressiva! Veel moderne mensen zijn gevormd door pijn en verdriet. Hun gebroken huwelijk, de kerkverlating, de afwijzing door de omgeving, de herinnering aan slechte kinder- en jeugdjaren en het verliezen van een baan. De gotische kerk wijst naar de hemel. Daar, in de hemel, is niet de cultuurgod van de middeleeuwen, maar daar is de levende God van de Bijbel! Hij is niet weggegaan van de aarde, maar door Zijn Geest nog steeds hier. Hij werkt door Zijn Geest met grote kracht. Christenen mogen uit het verleden - uit de prediking van historische gebouwen - leren hoe een cultuur, onze Europese cultuur vandaag, God is kwijtgeraakt. Maar hoe zij vandaag daarin mogen wandelen als kinderen van het Licht… door de Geest!
Wat kan vakantie geweldig goede dingen opleveren!
Feike ter Velde
Oude gebouwen en oude stadswijken spreken boekdelen. Wie wel eens een rondleiding heeft gehad in steden als Deventer en Zwolle is in aanraking gekomen met de geschiedenis van Geert Grote (1340-1384) en de Broeders des Gemenen Levens uit de 14e eeuw. Oude gebouwen, die nu allerlei andere functies hebben dan toen, vertellen ons hun geschiedenis. Als je een laptop bij je hebt, kun je op de camping even zoeken op Geert Grote of op Deventer en Zwolle. Als je dan een stadswandeling maakt, weet je tenminste wat je ziet. De meeste mensen doen dat helaas niet en weten dan ook niet wat ze zien. Oude gebouwen, mooi, antiek en dat is het dan.
Geert Grote
Geert Grote ging op 13-jarige (!) leeftijd in 1354 vanuit Deventer lopend naar Parijs om daar te gaan studeren: Geneeskunde, rechten, vooral kerkelijk recht en theologie. Na de voltooiing daarvan kreeg hij een steeds grotere aanhang. Maar na enige tijd kreeg hij ook een preekverbod van de kerkleiding van Utrecht. Zo ging het heel vaak met grote geesten in de kerk. In Windesheim (Overijssel) werd een klooster ingewijd voor de Moderne Devoten, zoals de volgelingen van Geert Grote werden genoemd. Zij verspreidden zich over geheel Europa. Nu staat daar de oude Hervormde kerk met haar historische achtergrond over Geert Grote, van wie in heel Europa duidelijk sporen zijn achtergebleven. In die geschiedenis is ook vermeld dat de Oranjegezinde Geuzen, tijdens de Reformatie, het klooster van Windesheim - evenals vele andere Roomse gebouwen - hebben verwoest.
Thomas á Kempis
Een belangrijke naam uit de tijd direct ná Geert Grote is natuurlijk Thomas á Kempis (1380-1472). Bij een Zwolse rondwandeling komt u die naam zeker tegen. Zijn werk Imitatione Christi - De navolging van Christus - is al eeuwenlang en wereldwijd een blijvende prediking. De titel van het werk zegt het al: het gaat over het praktische christenleven en het heeft op vele mensenlevens grote invloed gehad en bekering van mensen bewerkt. Niet zelden zijn daar weer bloeiende bedieningen uit voortgekomen.
Historische kerken
Historische kerkgebouwen vertellen het verhaal van Europa. Daarom zijn ze zo mooi, niet alleen architectonisch, maar omdat er een verhaal achter zit. Elk historisch kerkgebouw in Europa heeft een ziel, namelijk zijn geschiedenis. De bouw van de meeste historische kerkgebouwen begint al in de elfde of twaalfde eeuw. De middeleeuwen dus. Daarom zijn de meeste van die kerkgebouwen Romaans en later Gotisch, of door latere uitbreiding een combinatie van beide.
Ze zijn beide direct te herkennen. De Romaanse stijl is stoer en rond, kleine boogramen en dikke muren. In heel Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten vinden we dit soort kerkgebouwen terug. Ze hebben de eeuwen getrotseerd en stralen nog steeds hun macht uit in de omgeving, zoals bijvoorbeeld de Sint-Servaasbasiliek en de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, beide in Maastricht.
Daarna kwam de Gotische bouwstijl, oftewel de Gotiek. De naam is eigenlijk in latere bouwliteratuur ontstaan. Men zocht de bron van deze bouwstijl namelijk bij de Goten, die destijds het Romeinse rijk vanuit het Noorden binnendrongen. De heidense Goten bekeerden zich in de middeleeuwen tot het christendom en kregen zo ook culturele invloed in de bouwstijl. Maar er lag ook een diepere gedachte achter de boodschap van de gotiek. In het levensgevoel van kerk en samenleving ná het jaar duizend - toen het Vrederijk toch niet was gekomen - bestond een diep verlangen naar de terugkeer van god. Hij moet het rijk wel in toorn hebben verlaten, want door de zonde van de mens had het Vrederijk niet kúnnen komen. De Romaanse kerken moesten steeds hoger worden om gods aanwezigheid in de kerk zo lang mogelijk vast te houden, totdat het niet langer meer ging. De muren konden de steeds zwaarder worden bogen niet langer dragen en scheurden. Er moesten al gauw zware steunberen tegenaan worden gebouwd.
De Gotische bouwstijl is overal in Europa te zien. Wat een verandering trad er op in de twaalfde eeuw. Grote ramen die vér omhoog reiken. De hoge gewelven roepen uit tot de hemel. De Romaanse gebouwen met de dikke muren hebben god niet kunnen vasthouden. Hij is weggegaan, teruggekeerd naar de hemelse gewesten. De gotiek spreekt van een navolging. Men wilde hem volgen naar omhoog. Hij moet met de aarde verbonden blijven. Het Godsrijk is weliswaar niet gekomen, vanwege de zonde van de mensheid, maar god mag niet weggaan. Wij volgen hem, hoe hoog hij ook gaat. Latere gotische kerken worden dan ook steeds hoger. Gewelven en torens lijken tot in de hemel te reiken. Wat een hoogte als je omhoog kijkt in de gotische kerk. Ga eens in een kerkbank zitten, laat de stilte tot je doordringen en voel het verdriet van mensen die moesten constateren dat god uit hun leven is weggegaan. In die tijd de god van de cultuur, zeggen we nu! Die cultuur was het heilige Roomse rijk van Karel de Grote (9e eeuw) en zijn opvolgers rond het jaar duizend.
Tijd voor stilte
Laat in de stilte van die gotische kerk tot je doordringen dat de moderne mens van Europa ook leeft in dat, vaak onbewuste, verdriet van de Godverlatenheid. In ons land slikken meer dan een miljoen mensen antidepressiva! Veel moderne mensen zijn gevormd door pijn en verdriet. Hun gebroken huwelijk, de kerkverlating, de afwijzing door de omgeving, de herinnering aan slechte kinder- en jeugdjaren en het verliezen van een baan. De gotische kerk wijst naar de hemel. Daar, in de hemel, is niet de cultuurgod van de middeleeuwen, maar daar is de levende God van de Bijbel! Hij is niet weggegaan van de aarde, maar door Zijn Geest nog steeds hier. Hij werkt door Zijn Geest met grote kracht. Christenen mogen uit het verleden - uit de prediking van historische gebouwen - leren hoe een cultuur, onze Europese cultuur vandaag, God is kwijtgeraakt. Maar hoe zij vandaag daarin mogen wandelen als kinderen van het Licht… door de Geest!
Wat kan vakantie geweldig goede dingen opleveren!
Feike ter Velde
