Waarden en normen
Feike ter Velde • 78 - 2002/03 • Uitgave: 15
We hebben uw wet gebroken
Het is een dagelijks terugkerend thema in de politiek, in de media en in de huiskamer: de waarden en normen moeten terugkeren. Het kabinet Balkenende heeft dit thema hoog op de agenda. De omroepen worden gevraagd het grove geweld op de televisie te stoppen. Er bestaat echter geen omschrijving van wat normen en waarden zijn. Het is meer een 'gevoel' van de samenleving, omdat ieder denkend mens dagelijks ziet hoe alles moreel verslonst. Het moet gezegd: We hebben Uw wet gebroken! De oproep vanuit de kerk vandaag moet klinken:
"Terugkeer naar Wet en Getuigenis, zonder welke er geen dageraad zal zijn" (Jes. 8:20).
Die oproep zal gepaard moeten gaan met een diepe verootmoediging.
Schrijver en kunstenaar, Jan Wolkers, staat er beteuterd bij. Ze hebben zijn glazen kunstwerk op Texel kapot geslagen. Het ligt in duizenden scherven aan de voeten van de vertwijfelde schepper ervan. "Wie doet nu zoiets?", klaagde hij voor de televisiecamera's. "Moet je eens zien, ze hebben het met een moker vernietigd. Mijn kunstwerk!"
Het was niet de eerste keer. Ook andere kunstwerken van Jan Wolkers, waaronder het Amsterdamse Auschwitz monument, werden vernield. Mijn gedachten gingen terug naar de glorietijd van de schrijver, de jaren '60 en '70 toen kinderen op de middelbare school boeken van deze schrijver en van anderen moesten lezen als verplichte examenstof. Vele ouders maakten zich daarover zorgen. Immers, het waren juist die schrijvers die alle normen en waarden onderuit haalden, zich afzetten tegen het christelijk geloof en de geboden van God in woord en daad met voeten traden. Sinds de Verlichting van de l8e eeuw zijn de geboden van God als inferieur bestempeld, maar in onze tijd is dat pas goed doorgedrongen in de samenleving.
De menselijke geest werd in onze cultuur ontledigd van alles wat het leven inhoud geeft en wat de mens richting wijst. De grote zingevingsvragen — wie ben ik, waarom ben ik hier en waar ga ik naar toe? - werden als achterhaald beschouwd en de geest van de (jonge) mens werd tot één grote leegte. Een leegte waarin een mens echter feitelijk niet leven kan. Dus wordt die leegte opgevuld door wat er toevallig — bij voorbeeld via de media — voorbij komt. Allerlei vuilnis wordt de laatste decennia gedumpt in de geest van de (post)moderne mens: oosterse godsdiensten, occulte fenomenen en de gedachte aan de zinloosheid van het bestaan. Geweld op de televisie, videopulp uit de discotheek, leegheid via de popmuziek, het dreunt en stampt in de hoofden van jonge mensen, die in het leven houvast en richting zoeken en dat vaak niet vinden. Voeg daarbij de ramp van de echtscheiding van zijn of haar ouders en de wanhoop van een jong mens wordt de alles overheersende factor. Zelfmoord als eerste doodsoorzaak onder dertigers in ons land is er een schrijnend toonbeeld van.
"Zekerheden bestaan niet meer" — zeggen ons de postmoderne filosofen en quasi filosofen, de leraar op school en soms zelfs de dominee in de kerk. De vragen van jonge mensen zijn nog steeds dezelfde, maar de antwoorden ontbreken.
Daardoor is het leven losgeslagen. Ieder zoekt voor zichzelf invulling en voldoening uit puur zelfbehoud. De leegheid komt tot uiting in het levensgevoel dat zegt: "Laten we eten en drinken en vrolijk zijn, want morgen sterven wij", zoals de apostel Paulus schreef in navolging van de profeet Jesaja. Als er niets is, geen God, geen hemel en geen hel, alleen dit leven, dat voortkwam uit een onberekenbare serie van toevalligheden in de natuur, die we evolutie noemen, dan is alles zinloos en leeg.
Vandaag moeten antwoorden vanuit de kerk klinken: namelijk, dat de levende God Zich openbaarde vanuit de hemel, Zijn wet gaf voor de aarde en voor alle volkeren en zijn Zoon gaf voor de rechtvaardiging van de goddeloze.
Het is nu de tijd. De samenleving zoekt naar antwoorden op de nood van deze tijd. Die nood is hoog, zeer hoog. Men zoekt naar normen en waarden, maar die worden alleen gevonden als die hun oorsprong en fundament vinden in de wet Gods. Zelfs de socialistische burgemeester van Amsterdam, Job Cohen, verwees naar de religie als bron van inspiratie voor de samenleving. Blijkt daaruit dat men in de wereld antwoorden verwacht van de kerk?
De wet van God is heilig en goed, zegt de Schrift. Het is de Thora, de onderwijzing. Die wet leert mensen te leven, te huwen, kinderen op te voeden voor een zinvol en rijk bestaan in God en voor de naaste. De wet Gods leert ons de rijke principes van de Here voor het leven van elke dag.
Vaak staat de historische kerk midden in stad of dorp. Laten we niet langer bang zijn voor de boze wereld van buiten, waardoor we de kerkdeuren angstvallig op slot houden. Laten we — ook op marktdagen en andere dagen dan de zondag — de kerkdeuren wijd open zetten, omdat de kerk de antwoorden is toevertrouwd voor de mens in zijn nood. Laten we ervan overtuigd zijn dat God deze wereld liefheeft en dat Hij de kerk het woord en het ambt der verzoening heeft toevertrouwd om uit te delen van velerlei barmhartigheden Gods.
Feike ter Velde
Het is een dagelijks terugkerend thema in de politiek, in de media en in de huiskamer: de waarden en normen moeten terugkeren. Het kabinet Balkenende heeft dit thema hoog op de agenda. De omroepen worden gevraagd het grove geweld op de televisie te stoppen. Er bestaat echter geen omschrijving van wat normen en waarden zijn. Het is meer een 'gevoel' van de samenleving, omdat ieder denkend mens dagelijks ziet hoe alles moreel verslonst. Het moet gezegd: We hebben Uw wet gebroken! De oproep vanuit de kerk vandaag moet klinken:
"Terugkeer naar Wet en Getuigenis, zonder welke er geen dageraad zal zijn" (Jes. 8:20).
Die oproep zal gepaard moeten gaan met een diepe verootmoediging.
Schrijver en kunstenaar, Jan Wolkers, staat er beteuterd bij. Ze hebben zijn glazen kunstwerk op Texel kapot geslagen. Het ligt in duizenden scherven aan de voeten van de vertwijfelde schepper ervan. "Wie doet nu zoiets?", klaagde hij voor de televisiecamera's. "Moet je eens zien, ze hebben het met een moker vernietigd. Mijn kunstwerk!"
Het was niet de eerste keer. Ook andere kunstwerken van Jan Wolkers, waaronder het Amsterdamse Auschwitz monument, werden vernield. Mijn gedachten gingen terug naar de glorietijd van de schrijver, de jaren '60 en '70 toen kinderen op de middelbare school boeken van deze schrijver en van anderen moesten lezen als verplichte examenstof. Vele ouders maakten zich daarover zorgen. Immers, het waren juist die schrijvers die alle normen en waarden onderuit haalden, zich afzetten tegen het christelijk geloof en de geboden van God in woord en daad met voeten traden. Sinds de Verlichting van de l8e eeuw zijn de geboden van God als inferieur bestempeld, maar in onze tijd is dat pas goed doorgedrongen in de samenleving.
De menselijke geest werd in onze cultuur ontledigd van alles wat het leven inhoud geeft en wat de mens richting wijst. De grote zingevingsvragen — wie ben ik, waarom ben ik hier en waar ga ik naar toe? - werden als achterhaald beschouwd en de geest van de (jonge) mens werd tot één grote leegte. Een leegte waarin een mens echter feitelijk niet leven kan. Dus wordt die leegte opgevuld door wat er toevallig — bij voorbeeld via de media — voorbij komt. Allerlei vuilnis wordt de laatste decennia gedumpt in de geest van de (post)moderne mens: oosterse godsdiensten, occulte fenomenen en de gedachte aan de zinloosheid van het bestaan. Geweld op de televisie, videopulp uit de discotheek, leegheid via de popmuziek, het dreunt en stampt in de hoofden van jonge mensen, die in het leven houvast en richting zoeken en dat vaak niet vinden. Voeg daarbij de ramp van de echtscheiding van zijn of haar ouders en de wanhoop van een jong mens wordt de alles overheersende factor. Zelfmoord als eerste doodsoorzaak onder dertigers in ons land is er een schrijnend toonbeeld van.
"Zekerheden bestaan niet meer" — zeggen ons de postmoderne filosofen en quasi filosofen, de leraar op school en soms zelfs de dominee in de kerk. De vragen van jonge mensen zijn nog steeds dezelfde, maar de antwoorden ontbreken.
Daardoor is het leven losgeslagen. Ieder zoekt voor zichzelf invulling en voldoening uit puur zelfbehoud. De leegheid komt tot uiting in het levensgevoel dat zegt: "Laten we eten en drinken en vrolijk zijn, want morgen sterven wij", zoals de apostel Paulus schreef in navolging van de profeet Jesaja. Als er niets is, geen God, geen hemel en geen hel, alleen dit leven, dat voortkwam uit een onberekenbare serie van toevalligheden in de natuur, die we evolutie noemen, dan is alles zinloos en leeg.
Vandaag moeten antwoorden vanuit de kerk klinken: namelijk, dat de levende God Zich openbaarde vanuit de hemel, Zijn wet gaf voor de aarde en voor alle volkeren en zijn Zoon gaf voor de rechtvaardiging van de goddeloze.
Het is nu de tijd. De samenleving zoekt naar antwoorden op de nood van deze tijd. Die nood is hoog, zeer hoog. Men zoekt naar normen en waarden, maar die worden alleen gevonden als die hun oorsprong en fundament vinden in de wet Gods. Zelfs de socialistische burgemeester van Amsterdam, Job Cohen, verwees naar de religie als bron van inspiratie voor de samenleving. Blijkt daaruit dat men in de wereld antwoorden verwacht van de kerk?
De wet van God is heilig en goed, zegt de Schrift. Het is de Thora, de onderwijzing. Die wet leert mensen te leven, te huwen, kinderen op te voeden voor een zinvol en rijk bestaan in God en voor de naaste. De wet Gods leert ons de rijke principes van de Here voor het leven van elke dag.
Vaak staat de historische kerk midden in stad of dorp. Laten we niet langer bang zijn voor de boze wereld van buiten, waardoor we de kerkdeuren angstvallig op slot houden. Laten we — ook op marktdagen en andere dagen dan de zondag — de kerkdeuren wijd open zetten, omdat de kerk de antwoorden is toevertrouwd voor de mens in zijn nood. Laten we ervan overtuigd zijn dat God deze wereld liefheeft en dat Hij de kerk het woord en het ambt der verzoening heeft toevertrouwd om uit te delen van velerlei barmhartigheden Gods.
Feike ter Velde
