“Want een kind is ons geboren...”
Gieneke van Veen-Vrolijk • 85 - 2009 • Uitgave: 25/26
De namen van de Messias in het getuigenis van de profeet Jesaja
In Jesaja 9:1-6 vinden wij een profetische geboorteaankondiging van de Messias. De aanhef hiervan is het meest bekend. Wij richten ons op het vervolg, waarin wordt meegedeeld (9:5) dat het beloofde Kind een Zoon is met Goddelijke namen. Deze namen hebben ons veel te zeggen!
Historische situatie
De profeet Jesaja trad op ten tijde van de Judese koningen Uzzia, Jotham, Achaz en Hizkia (1:1), dat is in de periode van 790-686 v.Chr. De profetische passage waarin de tekst die ons hier bezighoudt (9:1-6) voorkomt, moet gezien worden in verband met de dreigende situatie van een Assyrische invasie en tegen de achtergrond van het bewind van de Judese koning Achaz (744-715 v.Chr.). Jesaja uitte deze profetie te midden van grote politieke problemen, omringd door goddelozen en opstandigen die niet naar vermaningen van Godswege wilden luisteren.
Jesaja’s getuigenis en de aankondiging van het grote Licht
Jesaja’s getuigenis (8:16) vormt de kern van de hoofdstukken 6 tot en met 12. Jesaja schreef dit getuigenis vanwege de ontrouw en goddeloosheid van het hof en van de gehele natie. In dit stuk geeft hij aan wat zowel Juda als Israël zou overkomen, in het bijzonder de grote duisternis en bittere smart die het volk zou overvallen. Dit zou in de eerste plaats Israel treffen met de overheersing en vernedering door het Assyrische leger en daarna Juda met de Babylonische ballingschap.
Maar ondanks dit verschrikkelijke beeld spreekt hij ook over het grote toekomstige Licht, dat een sterk contrast zou zijn met de schaduw en duisternis van de verdrukking door vreemde machthebbers. Een nieuwe dag van Licht zou aanbreken en grote vreugde met zich meebrengen!
Messiaanse vervulling
Tegen voornoemde historische achtergrond moeten we Jesaja 9:1-6 bezien. Maar Gods boodschap heeft vaak een veel wijder bereik dan de tijd van de profeet. Zo kondigde Jesaja, uitgaande van de situatie waarin hij zichzelf bevond, de komst van de Messias aan en beschreef die toekomende tijd als een tijd van groot Licht (9:1), grote vreugde (9:2) en grote verlossing (9:3).
Het gegeven dat de komende Koning een eeuwig koninkrijk zou vestigen op gerechtigheid en recht (vers 6) en in het bijzonder de betekenis en strekking van Zijn namen die Goddelijke eigenschappen beschrijven (vers 5), sluiten uit dat het hier om een aardse, ideale koning zou gaan. Want heeft ooit enige menselijke koning de voorzeggingen van Jesaja 9:5 vervuld?
Jezus Zelf heeft tijdens Zijn rondwandeling door Galilea Jesaja’s woorden (vgl. 7:23; 8:1) vervuld en op Zichzelf betrokken (Matt. 4:12-16).
De Namen van de Messias
De namen en titels die Jesaja ons in het loflied van 9:1-6 meedeelt, tonen de Goddelijkheid van het Kind, geven Zijn bovennatuurlijke aard aan en drukken vooral uit dat Hij de Heilbrenger is. Jesaja 9:5b eindigt in de Hebreeuwse tekst met acht woorden, die paarsgewijze met elkaar verbonden een viertal namen vormen.1
We kijken naar deze acht woorden die de Namen van de Messias vormen.
Pele yo’ets
Deze twee woorden kunnen zowel afzonderlijk als met elkaar verbonden worden vertaald. Als beide woorden afzonderlijk worden weergegeven, komt men in de vertaling op vijf verschillende namen.2
De term ‘pele’ is afgeleid van het Hebreeuwse werkwoord pl’ (= buitengewoon, wonderlijk, onbegrijpelijk zijn, niet te bevatten (vgl. Spr. 30:18a; Ps. 131:1c). Als afleiding van deze stam betekent het zelfstandige naamwoord ‘pele’: wonder, wonderdaad, wonderteken, iets wonderbaarlijks, maar speciaal ‘Godswonder’ (Ps. 77:12b, 15a; 78:12; 88:11,13; 89:6).3 Met deze titel wordt duidelijk de Goddelijke aard en natuur van het Kind aangegeven, want alleen God is wonderbaarlijk. De mens kan de Goddelijke natuur niet bevatten, begrijpen of doorgronden. De aangekondigde geboorte van het door God gegeven Kind spreekt van Zijn vernedering, omdat Hij via de menselijke weg op aarde kwam (Fil. 2:7, 8), maar Zijn komst is toch een bovennatuurlijk gebeuren (maagdelijke conceptie) dat buiten het menselijke bevattingsvermogen ligt. Daarom duidt de term ‘pele’ treffend aan wát Hij is: Wonderlijk, Godswonder en Wonderteken.
Het tweede woord ‘yo'ets’ - een vorm van het werkwoord ya'ats (raden, raadgeven, besluiten) - kan worden vertaald met ‘Raadgever’ of ‘Raadsman’. Jesaja voorzegde dat de Messias de ‘Geest van Raad’ zou bezitten (11:2). Hij heeft geen raadslieden nodig, want Hijzelf is de bron van alle Raad (vergelijk 28:29; 25:1).
Beide woorden kunnen op verschillende manieren worden vertaald.
- De termen afzonderlijk weergegeven biedt de vertaling ‘Wonder, Raad’ of ‘Wonderlijk, Raadsman’.
- Beide woorden met elkaar verbonden geeft de vertaling ‘Wonder van een Raadgever’ of ‘Wonderlijke Raadgever’.
- De termen kunnen ook worden gezien als een zelfstandig naamwoord met een werkwoordsvorm: ‘Hij (Die) wonderen/wonderlijk raadt’…
El gibbor
Het woord ‘el’ betekent ‘God’, zoals in de naam ‘Immanuël’ (7:14). Men heeft dit woord ‘el’ wel anders vertaald, onder meer met ‘sterkte’, maar er bestaat geen goede reden om van de algemene betekenis ‘God’ af te wijken, te meer daar bij Jesaja ‘el’ altijd voorkomt als een naam en aanduiding voor God.4
Het woord ‘gibbor’ heeft meerdere betekenissen: sterk, dapper, machtig, geweldig (Ps.24:8; 102:2; Spr. 30:30). Als zelfstandig naamwoord betekent het: held, krijger, strijder (Gen. 6:4; 1Sam. 2:4; Jes. 3:2; 42:13; Ps. 19:6; 120:4; Hgl. 4:4), alsook machthebber (Gen. 10:8).
Het woord ‘gibbor’ kan in combinatie met ‘el’ het beste worden opgevat als een bijvoeglijk naamwoord.5 Dit geeft dan de vertaling ‘Sterke God’ of ‘Machtige God’. Deze Naam geeft aan dat de Messias Goddelijk krachtig en sterk zal zijn: Gods macht in menselijke gedaante.
Abi 'ad
Deze twee woorden zijn met elkaar verbonden. De vorm ‘abi’ betekent: vader van. Het woordje ‘ad’ is moeilijk vertaalbaar en betekent onder meer: voortdurende toekomst, eeuwigheid, altijd (Ps. 9:19; Micha 7:18: Amos 1:11; Ex. 15:18; Ps. 111:8; 148:6). De woorden ‘abi ad’ kunnen samen genomen letterlijk worden vertaald met ‘Vader van de oneindige toekomst’, of ‘Vader van Eeuwigheid’. Maar deze woordconstructie kon in het Hebreeuws ook bepaalde eigenschappen of kenmerken uitdrukken, zodat ‘abi ad’ ook zo vertaald kan worden: ‘Eeuwige Vader’ of ‘Oneindige Vader’. De eerst geboden vertaling heeft hier echter taalkundig de voorkeur.
Niet weinigen hebben zich afgevraagd wat deze titel van de Messias zou kunnen betekenen, daar Hij tevens Gods Zoon is (Joh. 1:1). Maar Hij is Eén met de Vader (Joh. 10:30) in wezen en natuur. Bovendien is ‘abi ad’ een titel die ook de relatie van de Messias met betrekking tot de tijd aangeeft. Van inhoudelijk belang voor het juiste verstaan van deze Naam is het gegeven dat het Hebreeuwse woord ‘ab’ (vader) ook het begrip beschermer en weldoener omvat (zie Jes. 22:21; Job 29:16a). Hij, de Messias, is de tedere Beschermer voor de Zijnen en zal hen leiden in de eindeloze toekomst. Hij is Die is, was en komen zal (Opb. 1:8, 11a, 17).
Sar shalom
Het eerste woord ‘sar’ heeft meerdere betekenissen: machtige, heerser, koning, vorst, overste, bevelhebber. Het bekende woord ‘shalom’ betekent veel meer dan ‘vrede’ en heeft ook de betekenissen: heelheid, welzijn, welstand, heil, geluk. Het begrip ‘shalom’ houdt ook in: onverstoorde relatie, onbeschadigd zijn.
De woordcombinatie ‘Sar shalom’ leidt tot de vertalingen ‘Vredevorst’, ‘Heilskoning’, ‘Overste van heelheid’. Met deze titel wordt aangegeven dat de Messias het Heil, de ware shalom, zal brengen, maar dat Hij deze ook als Overste zal onderhouden.
Samenvattend
De namen in Jesaja 9:5 tonen de Goddelijkheid van de Zoon Die wordt geboren. Ook Zijn aard en koninkrijk worden door de titels van dit vers als Goddelijk gekenmerkt. Dit Kind, naar werken en optreden ook beschreven in 11:1-5, wordt ons door middel van deze vier namen voorgesteld als de uiteindelijke vervulling van het ‘Immanuël-teken. De Wonderlijke Raadgever is als Machtige Held onze Eeuwige Vader en Heilskoning. Dat is onze Messias!
‘…en men noemt Zijn Naam:
Wonder, Raadgever, Krachtige God,
Vader van de Eeuwigheid, Vredevorst.’
Dr. Gieneke van Veen-Vrolijk
1 In de meeste latere vertalingen komt men op vier namen, maar in de oude vertalingen verschilt dit nogal.
2 Zoals dit onder meer voorkomt in de Statenvertaling, de King James vertaling en andere oudere versies.
3 De verwante meervoudsvorm ‘nifla'ot’ (wonderen, wonderdaden) komt veel voor met betrekking tot Gods wonderen, bijzondere tekenen en grote werken (Ex. 3:20; Ps. 9:2b; 71:17; 119:18; Ps. 136:4).
4 Bovendien is de combinatie ‘el gibbor’ al bekend in de boeken van Mozes, alsook elders in het Oude Testament (Deut. 10:17; vgl. Jer. 32:18; Ps. 24:8; Neh. 9:32.)
5 Vergelijk: ‘El Shaddai’ (Almachtige God).
In Jesaja 9:1-6 vinden wij een profetische geboorteaankondiging van de Messias. De aanhef hiervan is het meest bekend. Wij richten ons op het vervolg, waarin wordt meegedeeld (9:5) dat het beloofde Kind een Zoon is met Goddelijke namen. Deze namen hebben ons veel te zeggen!
Historische situatie
De profeet Jesaja trad op ten tijde van de Judese koningen Uzzia, Jotham, Achaz en Hizkia (1:1), dat is in de periode van 790-686 v.Chr. De profetische passage waarin de tekst die ons hier bezighoudt (9:1-6) voorkomt, moet gezien worden in verband met de dreigende situatie van een Assyrische invasie en tegen de achtergrond van het bewind van de Judese koning Achaz (744-715 v.Chr.). Jesaja uitte deze profetie te midden van grote politieke problemen, omringd door goddelozen en opstandigen die niet naar vermaningen van Godswege wilden luisteren.
Jesaja’s getuigenis en de aankondiging van het grote Licht
Jesaja’s getuigenis (8:16) vormt de kern van de hoofdstukken 6 tot en met 12. Jesaja schreef dit getuigenis vanwege de ontrouw en goddeloosheid van het hof en van de gehele natie. In dit stuk geeft hij aan wat zowel Juda als Israël zou overkomen, in het bijzonder de grote duisternis en bittere smart die het volk zou overvallen. Dit zou in de eerste plaats Israel treffen met de overheersing en vernedering door het Assyrische leger en daarna Juda met de Babylonische ballingschap.
Maar ondanks dit verschrikkelijke beeld spreekt hij ook over het grote toekomstige Licht, dat een sterk contrast zou zijn met de schaduw en duisternis van de verdrukking door vreemde machthebbers. Een nieuwe dag van Licht zou aanbreken en grote vreugde met zich meebrengen!
Messiaanse vervulling
Tegen voornoemde historische achtergrond moeten we Jesaja 9:1-6 bezien. Maar Gods boodschap heeft vaak een veel wijder bereik dan de tijd van de profeet. Zo kondigde Jesaja, uitgaande van de situatie waarin hij zichzelf bevond, de komst van de Messias aan en beschreef die toekomende tijd als een tijd van groot Licht (9:1), grote vreugde (9:2) en grote verlossing (9:3).
Het gegeven dat de komende Koning een eeuwig koninkrijk zou vestigen op gerechtigheid en recht (vers 6) en in het bijzonder de betekenis en strekking van Zijn namen die Goddelijke eigenschappen beschrijven (vers 5), sluiten uit dat het hier om een aardse, ideale koning zou gaan. Want heeft ooit enige menselijke koning de voorzeggingen van Jesaja 9:5 vervuld?
Jezus Zelf heeft tijdens Zijn rondwandeling door Galilea Jesaja’s woorden (vgl. 7:23; 8:1) vervuld en op Zichzelf betrokken (Matt. 4:12-16).
De Namen van de Messias
De namen en titels die Jesaja ons in het loflied van 9:1-6 meedeelt, tonen de Goddelijkheid van het Kind, geven Zijn bovennatuurlijke aard aan en drukken vooral uit dat Hij de Heilbrenger is. Jesaja 9:5b eindigt in de Hebreeuwse tekst met acht woorden, die paarsgewijze met elkaar verbonden een viertal namen vormen.1
We kijken naar deze acht woorden die de Namen van de Messias vormen.
Pele yo’ets
Deze twee woorden kunnen zowel afzonderlijk als met elkaar verbonden worden vertaald. Als beide woorden afzonderlijk worden weergegeven, komt men in de vertaling op vijf verschillende namen.2
De term ‘pele’ is afgeleid van het Hebreeuwse werkwoord pl’ (= buitengewoon, wonderlijk, onbegrijpelijk zijn, niet te bevatten (vgl. Spr. 30:18a; Ps. 131:1c). Als afleiding van deze stam betekent het zelfstandige naamwoord ‘pele’: wonder, wonderdaad, wonderteken, iets wonderbaarlijks, maar speciaal ‘Godswonder’ (Ps. 77:12b, 15a; 78:12; 88:11,13; 89:6).3 Met deze titel wordt duidelijk de Goddelijke aard en natuur van het Kind aangegeven, want alleen God is wonderbaarlijk. De mens kan de Goddelijke natuur niet bevatten, begrijpen of doorgronden. De aangekondigde geboorte van het door God gegeven Kind spreekt van Zijn vernedering, omdat Hij via de menselijke weg op aarde kwam (Fil. 2:7, 8), maar Zijn komst is toch een bovennatuurlijk gebeuren (maagdelijke conceptie) dat buiten het menselijke bevattingsvermogen ligt. Daarom duidt de term ‘pele’ treffend aan wát Hij is: Wonderlijk, Godswonder en Wonderteken.
Het tweede woord ‘yo'ets’ - een vorm van het werkwoord ya'ats (raden, raadgeven, besluiten) - kan worden vertaald met ‘Raadgever’ of ‘Raadsman’. Jesaja voorzegde dat de Messias de ‘Geest van Raad’ zou bezitten (11:2). Hij heeft geen raadslieden nodig, want Hijzelf is de bron van alle Raad (vergelijk 28:29; 25:1).
Beide woorden kunnen op verschillende manieren worden vertaald.
- De termen afzonderlijk weergegeven biedt de vertaling ‘Wonder, Raad’ of ‘Wonderlijk, Raadsman’.
- Beide woorden met elkaar verbonden geeft de vertaling ‘Wonder van een Raadgever’ of ‘Wonderlijke Raadgever’.
- De termen kunnen ook worden gezien als een zelfstandig naamwoord met een werkwoordsvorm: ‘Hij (Die) wonderen/wonderlijk raadt’…
El gibbor
Het woord ‘el’ betekent ‘God’, zoals in de naam ‘Immanuël’ (7:14). Men heeft dit woord ‘el’ wel anders vertaald, onder meer met ‘sterkte’, maar er bestaat geen goede reden om van de algemene betekenis ‘God’ af te wijken, te meer daar bij Jesaja ‘el’ altijd voorkomt als een naam en aanduiding voor God.4
Het woord ‘gibbor’ heeft meerdere betekenissen: sterk, dapper, machtig, geweldig (Ps.24:8; 102:2; Spr. 30:30). Als zelfstandig naamwoord betekent het: held, krijger, strijder (Gen. 6:4; 1Sam. 2:4; Jes. 3:2; 42:13; Ps. 19:6; 120:4; Hgl. 4:4), alsook machthebber (Gen. 10:8).
Het woord ‘gibbor’ kan in combinatie met ‘el’ het beste worden opgevat als een bijvoeglijk naamwoord.5 Dit geeft dan de vertaling ‘Sterke God’ of ‘Machtige God’. Deze Naam geeft aan dat de Messias Goddelijk krachtig en sterk zal zijn: Gods macht in menselijke gedaante.
Abi 'ad
Deze twee woorden zijn met elkaar verbonden. De vorm ‘abi’ betekent: vader van. Het woordje ‘ad’ is moeilijk vertaalbaar en betekent onder meer: voortdurende toekomst, eeuwigheid, altijd (Ps. 9:19; Micha 7:18: Amos 1:11; Ex. 15:18; Ps. 111:8; 148:6). De woorden ‘abi ad’ kunnen samen genomen letterlijk worden vertaald met ‘Vader van de oneindige toekomst’, of ‘Vader van Eeuwigheid’. Maar deze woordconstructie kon in het Hebreeuws ook bepaalde eigenschappen of kenmerken uitdrukken, zodat ‘abi ad’ ook zo vertaald kan worden: ‘Eeuwige Vader’ of ‘Oneindige Vader’. De eerst geboden vertaling heeft hier echter taalkundig de voorkeur.
Niet weinigen hebben zich afgevraagd wat deze titel van de Messias zou kunnen betekenen, daar Hij tevens Gods Zoon is (Joh. 1:1). Maar Hij is Eén met de Vader (Joh. 10:30) in wezen en natuur. Bovendien is ‘abi ad’ een titel die ook de relatie van de Messias met betrekking tot de tijd aangeeft. Van inhoudelijk belang voor het juiste verstaan van deze Naam is het gegeven dat het Hebreeuwse woord ‘ab’ (vader) ook het begrip beschermer en weldoener omvat (zie Jes. 22:21; Job 29:16a). Hij, de Messias, is de tedere Beschermer voor de Zijnen en zal hen leiden in de eindeloze toekomst. Hij is Die is, was en komen zal (Opb. 1:8, 11a, 17).
Sar shalom
Het eerste woord ‘sar’ heeft meerdere betekenissen: machtige, heerser, koning, vorst, overste, bevelhebber. Het bekende woord ‘shalom’ betekent veel meer dan ‘vrede’ en heeft ook de betekenissen: heelheid, welzijn, welstand, heil, geluk. Het begrip ‘shalom’ houdt ook in: onverstoorde relatie, onbeschadigd zijn.
De woordcombinatie ‘Sar shalom’ leidt tot de vertalingen ‘Vredevorst’, ‘Heilskoning’, ‘Overste van heelheid’. Met deze titel wordt aangegeven dat de Messias het Heil, de ware shalom, zal brengen, maar dat Hij deze ook als Overste zal onderhouden.
Samenvattend
De namen in Jesaja 9:5 tonen de Goddelijkheid van de Zoon Die wordt geboren. Ook Zijn aard en koninkrijk worden door de titels van dit vers als Goddelijk gekenmerkt. Dit Kind, naar werken en optreden ook beschreven in 11:1-5, wordt ons door middel van deze vier namen voorgesteld als de uiteindelijke vervulling van het ‘Immanuël-teken. De Wonderlijke Raadgever is als Machtige Held onze Eeuwige Vader en Heilskoning. Dat is onze Messias!
‘…en men noemt Zijn Naam:
Wonder, Raadgever, Krachtige God,
Vader van de Eeuwigheid, Vredevorst.’
Dr. Gieneke van Veen-Vrolijk
1 In de meeste latere vertalingen komt men op vier namen, maar in de oude vertalingen verschilt dit nogal.
2 Zoals dit onder meer voorkomt in de Statenvertaling, de King James vertaling en andere oudere versies.
3 De verwante meervoudsvorm ‘nifla'ot’ (wonderen, wonderdaden) komt veel voor met betrekking tot Gods wonderen, bijzondere tekenen en grote werken (Ex. 3:20; Ps. 9:2b; 71:17; 119:18; Ps. 136:4).
4 Bovendien is de combinatie ‘el gibbor’ al bekend in de boeken van Mozes, alsook elders in het Oude Testament (Deut. 10:17; vgl. Jer. 32:18; Ps. 24:8; Neh. 9:32.)
5 Vergelijk: ‘El Shaddai’ (Almachtige God).
